მე-20 საუკუნემდე მეცნიერები თვლიდნენ რომ ჩვენი სამყარო სტაციონალურია. ამ თეორია აინშტაინიც კი ეთანხმებოდა. მან შესაბამისი განტოლებებიც კი შეადგინა, რათა ამ განტოლებების ამონახსნები შესაბამისობაში ყოფილიყო სტაციონარულ პირობებთან. მოგვიანებით გრიდმანმა დაამტკიცა რომ სამყარო არასტაციონალურია და ის მუდმივად ფართოვდება. ფართოვდება. ეს აზრი ექსპერიმენტალურად დაადასტურა ე. ჰაბლმა, რომელიც ზომავდა იმ ობიექტების წითელ წანაცვლებას, რომლებიც გვშორდება.
“ამ მონაცემების საფუძველზე ჯორჯ გამოვმა 1946 წელს წამოაყენა ცხელი სამყაროს მოდელი. ამ მოდელის მიხედვით სამყარო დასაწყისში თავმოყრილი იყო კვაზიწერტილში ზომით 10-33 სმ და სიმკვრივით ~1093 გ/სმ3, რომლის ტემპერატურა 1033 K-ზე მეტი იყო . ამ ნაწილაკს უწოდეს სუპერადრონი. დაახლოებით 15 მილიარდი წლის წინ ის აფეთქდა და სამყარომ გაფართოება დაიწყო. ეს პროცესი ამჟამადაც მიმდინარეობს. სუპერედრონის ნივთიერება განვითარების საწყის სტადიაზე იმყოფებოდა იონიზირებული პლაზმის მდგომარეობაში რომელიც წონასწორობაში იყო გამოსხივებასთან.“
2003 წელს მეცნიერბმა დეტალურად შეძლეს სამყაროს ასაკის გამოთვლა.
კოლოსალური ენერგია, რომელიც ამოიტყორცნა პირველადი ცეცხლოვანი ღრუბლისგან, რამაც დასაბამი მისცა ვარსკვლავებსა და გალაქტიკებს, მილიარდობით წელია ცირკულირებს ჩვენ სამყაროში. სწორედ ის გადაიღეს ფირზე დეტალურად უილკინსონის მიკროტალღური ანიზოტროპიის ზონდის მეშვეობით. შედეგად მივიღეთ აქამდე ჯერ არნახული, ცის წარმოუდგენლად მკაფიო ფოტოგრაფია, რაზედაც შეგვიძლია დავინახოთ მიკროტალღური გამოსხივება – სწორედ იმ დიდი აფეთქების შედეგი.
ღამის ცა დროის მანქანას ჰგავს, რადგან სინათლე სასრული სიჩქარით ვრცელდება, ჩვენ ვარსკვლავებს ვხედავთ არა ისეთს, როგორიც ისინი ახლაა, არამედ ისეთს, როგორიც ოდესღაც იყო. მანძილს მთვარიდან დედამიწამდე სინათლე მყისიერად კი არ ფარავს, ამისათვის მას წამზე ოდნავ მეტი დრო სჭირდება; ამიტომ, როდესაც მთვარეს ვუყურებთ, სინამდვილეში ვხედავთ მას ისეთს, როგორიც ის წამის წინ იყო. მანძილის გავლას მზიდან დედამიწამდე, სინათლის სხივი რვა წუთს ანდომებს. ბევრი ჩვენთვის ცნობილი ვარსკვლავი იმდენად შორსაა ჩვენგან, რომ მათ სინათლის სხივს ათიდან ას წლამდე სჭირდება, რომ ჩვენ თვალთახედვის არეს მიაღწიოს. (ისინი დედამიწიდან ათიდან ას სინათლის წელიწადის მანძილზე იმყოფება. სინათლის წელიწადი ათ ტრილიონ კილომეტრზე ოდნავ ნაკლებია – სწორედ ამ მანძილს გადის სინათლის სხივი წელიწადის განმავლობაში). სინათლის სხივები ცალკეული გალაქტიკებიდან დედამიწას ასეული მილიონი, ან მილიარდი სინათლის წელიწადის განმავლობაში აღწევს. ამგვარად, ისინი „განამარხებული“ სინათლის წყაროს წარმოადგენს, ზოგი მათგანის გამოსხივება ჯერ კიდევ დინოზავრების გაჩენამდე დაიწყო. ყველაზე უფრო დაშორებული ობიექტები, რომლებსაც შეიძლება დავაკვირდეთ ტელეკოპით, არის ე. წ. კვაზარები, გიგანტური „კოსმოსური შუქურები“ რომლებიც ახდენს უზარმაზარი რაოდენობის ენერგიის გენერირებას ხილული სამყაროს განაპირას. ისინი დედამიწიდან 12-13 მილიარდი სინათლის წელიწადის დაშორებით მდებარეობს. დღეს კი უილკინსონის ზონდმა დააფიქსირა კიდევ უფრო ძველი გამოსხივება, პირველადი აფეთქების არილი, რომლის შედეგადაც ჩვენი სამყარო გაჩნდა.
სამყაროს 23% წარმოადგენს უცნობ, დაუდგენელ სუბსტანციას, ეგრედ წოდებულ „ფარულ მატერიას“. მას გააჩნია წონა და გარს ერტყმის გალაქტიკებს გიგანტური შარავანდედის სახით, რომელიც ჩვენთვის უხილავია. „ფარული მატერია“ იმდენად ყოვლისმომცველი და ბევრია, რომ ჩვენ გალაქტიკაში – „ირმის ნახტომი“, ის ათჯერ მეტს იწონის, ვიდრე ერთად აღებული ყველა ვარსკვლავი. მიუხედავად იმისა, რომ ეს მატერია უხილავია, მეცნიერებმა გამოიყენეს რა დაკვირვების არაპირდაპირი მეთოდი, შესძლეს მისი „დანახვა“: „ფარული მატერია“ ამრუდებს ვარსკვლავის შუქს მინის მსგავსად, ამიტომ მისი აღმოჩენა შესაძლებელია წარმოქმნილი ოპტიკური დამახინჯების ხარისხის მიხედვით. WMAP-ის მონაცემები გვაძლევს უფლებას დავადასტუროდ, რომ ფარული მატერია ცივია (ანუ შედგება მძიმე ნაწილაკებისაგან, და არა ნეიტრინოსა ან სხვა რომელიმე მსუბუქი ნაწილაკებისაგან). წინააღმდეგ შემთხვევაში მსუბუქი ნაწილაკები, რომლებიც რელატივისტური სიჩქარეებით მოძრაობს, წაშლიდნენ სიმკვრივის მცირე ფლუქტუაციებს ადრინდელ სამყაროში.
სამყაროს 73%, მისი უდიდესი ნაწილი, შედგება ენერგიის სრულიად უცნობი ფორმისაგან, „ფარული ენერგიისგან“ ან უხილავი ენერგიისაგან, რომელიც ვაკუუმის სივრცეშია დამალული.
„ფარული ენერგია“, იგივე რაც სიცარიელის ენერგია, ცარიელი კოსმოსის ენერგია, კვლავ გამოდის ავანსცენაზე, როგორც სამყაროს მამოძრავებელი ძალა. მეცნიერები თვლიან, რომ „ფარული ენერგია“ ქმნის ანტიგრავიტაციულ ველს, რომელიც გალაქტიკებს სხვადასხვა მხარეს ექაჩება და სამყაროს საბოლოო ბედი სწორედ „ფარული ენერგიით“ იქნება განპირობებული.
არავის აქვს წარმოდგენა, საიდან გაჩნდა ეს „სიცარიელის ენერგია“.
თუ ვისარგებლებთ სუბატომური ნაწილაკების თანამედროვე თეორიით და შევეცდებით ამ „ფარული ენერგიის“ მნიშვნელობის გამოთვლას, მივიღებთ რიცხვს, რომელიც ნორმას 10120-ით სცილდება. ასეთი განსვლა თეორიასა და ექსპერიმენტს შორის უდიდესისი მეცნიერების ისტორიაში. ეს ერთ-ერთი გადაულახავი (ყოველ შემთხვევაში დღეს-დღეობით) წინააღმდეგობაა – ჩვენი საუკეთესო თეორიის დახმარებითაც კი არ შეგვიძლია გამოვთვალოთ საყაროში ენერგიის უდიდესი წყაროს მნიშვნელობა.
სამყაროს მოძრაობა ჩქარდება და გალაქტიკები უფრო და უფრო დიდი სიჩქარეებით გვშორდება. თუ რაიმე კატაკლიზმმა გაფართოების პროცესი არ შეანელა, მაშინ 150 მილიარდი წლის შემდეგ ჩვენი გალაქტიკა – ირმის ნახტომი, საკმაოდ „მიტოვებული“ აღმოჩნდება: უახლოესი გალაქტიკების 99.99% ხილული სამყაროს გარეთ „გაფრინდება“. ნაცნობი გალაქტიკები, რომლებსაც ღამის ცაზე შეიძლება დავაკვირდეთ, იმდენად დიდი სიჩქარით დაგვშორდება, რომ მათი შუქი ჩვენ იმდროინდელებამდე არასოდეს მოაღწევს. თავად გალაქტიკები არ გაქრება, მაგრამ იმდენად შორს აღმოჩნდება, რომ შევძლოთ მათზე ტელესკოპით დაკვირვება. თუმცა ახლა, ხილული სამყარო დაახლოებით 100 მილიარდ გალაქტიკას მოიცავს, „სულ რაღაც“ 150 მილიარდი წლის შემდეგ უახლოეს გალაქტიკათა გროვაში მხოლოდ რამდენიმე ათასი გალაქტიკა დარჩება. კიდევ რამდენიმე ხნის შემდეგ მთელ ხილულ სამყაროში მხოლოდ 36 გალაქტიკა დარჩება, მაშინ როდესაც მილიარდობით გალაქტიკა გაქრება „ჰორიზონტს“ მიღმა.
ნაწყვეტი “დედამიწის ფიზიკიდან”