თუკი სამყარო ფართოვდება, მაშინ ის ოდსეღაც ძალიან პატარა იყო. ჰაბლის კანონი გვეუბნება, რომ გალაქტიკები ერთმანეთს შორდებიან სიჩქარით, რომელიც მათი ურთიერთდაშორების პროპორციულია. თუ ჩავთვლით, რომ გალქატიკები ყოველთვის ამ სიჩქარით მოძრაობდნენ, მაშინ სამყაროს დასაწყისში ყველა გალაქტიკა ერთსა და იმავე ადგილას იმყოფებოდა. ეს ნიშნავს რომ სამყაროს გაფართოება ერთი წერტილიდან დაიწყო. ამ მოვლენას დიდი აფეთქება ეწოდება. მეცნიერები ფიქრობენ რომ დიდი აფეთქება 15 მილიარდი წლის წინ მოხდა. აფეთქების საწყის ეტაპზე სამყარო უნდა ყოფილიყო ძალზედ ცხელი და სამყაროს განჭოლავდა მოკლეტალღოვანი, მაღალენერგეტიკული გამოსხივება. გაფართოებასთან ერთად იზრდებოდა ტალღის სიგრძე და გამოსხივების ენერგია მცირდებოდა.
დიდი აფეთქების შემდეგ სამყარო მუდმივად ფართოვდება და მისი ტემპერატურა ეცემა. პირველი ელემენტები, რომელიც სამყაროში რამდენიმე წუთის შემდეგ გაჩნდა იყო წყალდბადი და ჰელიუმი. სწორედ ამ ელემენტებისგან შეიქმნა შემდგომში ვარკვლავები და გალაქტიკები.
მეცნიერებმა მიიღეს მეტ ნაკლებად დამაკმაყოფილებელი სურათი, იმის შესახებ თუ როგორ განვითარდა მოვლენები დიდი აფეთქების შემდგომ პერიოდში, როგორ ფორმირდა გალაქტიკები და ა.შ. მაგრამ მთავარი საკითხი, რომელიც მუდმივად ყურადღების ცენტრშია, ესაა კითხვა, თუ რა ხდებოდა სამყაროს დაბადებიდან რამოდენიმე პირველი წუთი. ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად საჭიროა ელემენტარული ნაწილაკების თვისებების ანალიზი. ამაჩქარებლის დახმარებით. ნაწილაკების ამაჩქარებლი არის მოწყობილობა, რომელსაც შეუძლია დააჩქაროს სუბატომური ნაწილაკები წარმოუდგენლად მაღალი სიჩქარით. ამაჩქარებლები, ელექტრულად დამუხტულ სუბატომიურ ნაწილაკებს ავლენენ ძალიან ინტენსიური ელექტრომაგნიტური ველების ზემოქმედების ქვეშ. ხდება ელემენტარული ნაწილაკების აჩქარება დიდ სიჩქარეებამდე, ანუ დიდ ენერგიებამდე. ასეთი დაჯახებისას იქმნება ახალი ნაწილაკები, ეს შეჯახებები გვვეუბნება თუ როგორ იქცევნიან ნაწილაკები მაღალი ტემპერატურის შემთხვევაში. ამაჩქარებლებში მიღწეული სიჩქარეები ექვივალენტურია რამდენიმე ასეული ტემპერატურისა. დაახლოებით ასეთი ტემპერატურა იყო სამყაროში დიდი აფეთქებიდან 10 წთ-ის შემდეგ.
ჩვეულებრივი ტემპერატურის პირობებში მატერიის საბაზისო ბლოკები ატომები არიან, რომელთა კომბინაციები ქმნიან უამრავ ნივთიერებას. თითოეული ატომი შედგება დადებითად დამუხტული პროტონებისა და მის გარშემო მოძრავი უარყოფითად დამუხტული ელექტრონებისგან. ასევე ატომბირთვი შედგება ელექტრულად ნეიტრალური ნეიტრონისაგან.. პროტოენბი და ნეიტრონები ურთიერთქმედებენ ახლოს ქმედი ძლიერი ძალით. ამ ნაწილაკებს ნუკლონები ანუ ბირთვული ნაწილაკები ეწოდებათ.
“ბუნებაში არჩევენ 4 ძირითადად ძალას ანუ ურთიერთქმედებას. ჩვეულებრივ პირობებში ამ ძალების ინტენსვიობები მნიშვნელოვნად განსხვავებულია. თანაც სუსტი და ძლიერი ძალა ახლო მანძილებზე მოქმედებენ. თუ ჩავთვლით რომ გრავიტაციული ურთიერთქმედებების ინტენსივობა არის ერთეული, მაშინ ამ ოთხი ძალის ფარდობითი სიძლიერე შემდეგნაირად გამოიყურება: გრავიტაციული-1; სუსტი; ელექტრომაგნიტური; ძლიერი. მაღალ ტემპერატურაზე ბირთვები კარგავენ სტაბილურობას და იყოფიან შემადგენელ პროტონებად და ნეიტრონებად. ამ ტემპერატურაზე მატერია წარმოადგენს ქაოსურად მოძრავი ელექტრონების, პროტონებისა და ნეიტრონებისგან შემდგარ სუბსტანციას. პროტონები და ნეიტრონები შედგებიან ფუნდამენტური ნაწილაკებისგან. რომლებსაც კვარკები ეწოდებათ. სავარაუდოდ მაღალ ტემპერატურაზე კვარკები ვეღარ ჩერდებიან ნუკლონებში და თავისუფლდებიან. უფრო მაღალ ტემპერატურაზე ზემოჩამოთვლილი ოთხი ურთიერთქმედება თანდათანობით ერთამანეთს ემსგავსება. შემდგომ მათ ძლიერი ძალაც უერთდება და ამ სამი ურთიერთქმედების ინტენსივობა ერთნაირი ხდება. არსებობს მოსაზრება რომ უფრო მაღალ პირობებში მათ გრავიტაციული ძალაც უერთდება.“
ფიზიკოსების მოსაზრებით უმასო, მაღალენერგეტიკული ფოტონები ანუ სინათლის კვანტები განუწყვეტლივ გარდაიქმნებიან მასიურ მატერიალურ ნაწილაკებად, მაღალ ტემპერატურაზე. შედეგად იქმნება უსტრუქტურო ქაოსი. სწორედ ამის საფუძველზე შეადგინეს მეცნიერებმა სამყაროს ტემპერატურული ისტორია.
თუკი ამოუცნობი ანტიგრავიტაციული ძალა, რომელმაც განაცალკევა გალაქტიკები ერთიმეორისაგან, დროთა განმავლობაში, ნელ-ნელა დაიწყება მისი შეკუმშვა. შეკუმშვის 50 მილიარდ წლიანი პროცესის შემდეგ სამყარო ისევ სუპერადრონად გადაიქცევა. ანუ, სრული ციკლი: დიდი აფეთქება – სრულ გაფართოება – სრული შეკუმშვა დაახლოებით 100 მილიარდი წელი უნდა გაგრძელებულიყო. 150 მილიარდი წლის შემდეგ ჩვენი გალაქტიკა – ირმის ნახტომი, საკმაოდ „მიტოვებული“ აღმოჩნდება: უახლოესი გალაქტიკების 99.99% ხილული სამყაროს გარეთ „გაფრინდება“. ნაცნობი გალაქტიკები, რომლებსაც ღამის ცაზე შეიძლება დავაკვირდეთ, იმდენად დიდი სიჩქარით დაგვშორდება, რომ მათი შუქი ჩვენ იმდროინდელებამდე არასოდეს მოაღწევს. თავად გალაქტიკები არ გაქრება, მაგრამ იმდენად შორს აღმოჩნდება, რომ შევძლოთ მათზე ტელესკოპით დაკვირვება.
რაღაც მომენტში, ტრილიონობით ტრილიონი წლის შემდეგ, ვარსკვლავები ნათებას შეწყვეტენ, მათი ბირთვული რეაქტორი დახარჯავს მთელ საწვავს, ჩაქრება და სამყარო მუდმივ ღამეში ჩაიძირება.
გამოყენებული ლიტერატურა:
კოსმოლოგიის ზოგადი კურსი
დედამიწის ფიზიკა
შესავალი კოსმოლოგიაში
სამყაროს ევოლუცია