სამრეწველო აირული გამონაყოფის მავნე კომპონენტებისაგან გასაწამენდად გამოიყენება სხვადასხვა პროცესები: აბსორბცია, ადსორბცია, მავნე კომპონენტების ქიმიური გარდაქმნა ნაკლებად მავნე შენაერთებად. აბსორბცია არის თხევადი შთანთქმელებით აირის შთანთქმის პროცესი, ხოლო ადბორცია-მყარი ფორიანი ნივთიერების ზედაპირით აირთა შთანთქმის პროცესი. მავნე აირული კომპონენტების ნაკლებად მავნე ფორმაში გადაყვანა შეიძლება განხორციელდეს ქიმიური რეაგენტებით. აბსორციულ აპარატებში აირისა და სითხის შორის მასათა ცვლა ხდება გამყოფ ზედაპირზე, შესაბამისად ხდება აბსორბციული აპარატების კლასიფიკაცია: ზედაპირული აბსორცია. ფაზათა გამყოფი ზედაპირი ან სითხის სარკული ზედაპირია. ეს აფსკი წარმოიქმნება სხვადასხვა სახის საცმებზე(რგოლებზე, მილებზე, ფირფიტებზე, მექანიკურად მოძრავ ნიჩბებზე). წვეთოვანი აბსორბცია. ეს ნიშნავს რომ გამყოფი ზედაპირი წარმოიქმნება მოძრავი აირის ფენაში შთანთქმული სითხის შეფრქვევისას. ზედაპირული აბსორბერები სითხის ჰორიზონტალური სარკით. ასეთ აბოსრბერებში აირი მიემართება უძრავი ან მცირე სიჩქარით მოძრავი სითხის ზედაპირზე და ამ დროს სითხის სარკული ზედაპირი წარმოადგენს მასაგამცვლელ ზედაპირს. აფსკური აბსორბციები. ამ ტიპის აბსორბერებში სითხე და აირი ერთმანეთს ეხება მოძრავი სითხის აფსკის ზედაპირზე. ჩვენთვის ცნობილია სამი სახის აფსკური აბსორბციები: 1)მილისებრი აბსორბციები. ამ შემთხვევაში აფსკი ჩამოედინება ვერტიკალური მილების შიგა ზედაპირზე.
2)ფურცლოვან-წყობურა(ბტრყელ-პარალელური) აბსორბერები, რომელშიც აფსკი ჩამოედინება ფირფიტის ორივე კედელზე.
პირველი ორი ტიპის აპარატები მუშაობს აირისა და სითხის შემხვედრი დინებით(აირი მიერმართება ქვევიდან ზევით) მილებს შორის სივრცეში აბსორბციის დროს გამოყოფილი სითბოს მოსაცილებლად მიედინება გამაცივებელი სითხე(წყალი).
მესამე ტიპის აბსორბციები მუშაობს დაღმავალი დინებით (აირი და სითხე მიემართება ქვევიდან ზევით). ეს აბსრობციები ვერტიკალური ფირფიტების მსგავს წყობურის სვეტებს წარმოადგენენ.
მექანიკური აფსკური აბსორბციები იყოფა ორ ჯგუფა. პირველში მექანიკური ზემოქმედება ხორციელდება სითხის აფსკის წარმოსაქმნელად და შესანარჩუნებლად.
ჰორიზონტალურ ცილინდრში სითხის დონის შენარჩუნება ხდება.
უფრო პერსპექტიულია მეორე ჯგუფის აპარატები-როტაციული აფსკური აბსორბციები, რომელებშიც როტორის ბრუნვით ხდება ფაზების შერევა.
მოძრავწყობურიანი აბსორბციები. ამ ტიპის აპარატებში მსუბუქი წყობურის სხეულები აირის ნაკადით შეკავდება შეწონილ მდგომარეობაში. წყობურობისთვის იყენებენ პოლიეთილენს, პოლიპროპილენს და ა.შ.
გამფრქვევი აბსორბციები. ამ ტიპის აბსორბციებში გადაცემა ხდება აირის ნაკადში სითხის წვეთებით.
აბსორბერში სითხის გაფრქვევა სხვადასხვა გზით ხორციელდება. შესაძლებელია სითხე გაიფრქვას მაშინ, როდესაც საჭიროა აპარატში სითხის დაყოვნება(მაგ, ააბსორბციის პროცესში ქიმიური რეაქციის მიმდინარეობა).
აირული კომპონენტების შთანთქმისთვის გამოიყენება მყარი ნივთიერებები(ადსორბენტები). გააქტიურებული ნახშირი, სილიკაგელიმ ალუმოგელი, ბუნებრივი და სინთეზური ცეოლითები და ა.შ.
ადსორბციული აპარატები სამი სახისაა: უძრავი, მოძრავი და აბსორბენტის მდუღარე ფენის სახით.
ადსორბციის უწყვეტი მეთოდით ჩასატარებლად იყენებენ ისეთ დანადგარებს, რომლებშიც 2 ან მეტი ადსორბერია, მათი ჩართვა ხდება პერიოდულად. ერთი ადსორბერი გაჯერების შემდეგ აირის მიწოდებას გადართავენ მეორე ადსორბერზე, პირველში კი ახდენენ რეგენერაციამ გაშრობას და გაცივებას, რის შემდეგ აირს კვლავ გადართავენ პირველზე, ხოლო მეორეში ახდენენ რეგენერაციას.
საწყოს აირთა ნარევი სვეტშუ შედის მანაწილებელი თეფშის ქვეშ, რომელიც ქვევითაა მიმართულიმილყელებით. მილყელებიდან აირთა ნარევი შედის ადსორბციის ზონაში, სადაც ურთერთქმედებს ზევიდან ქვევით მოძრავ ადსორბენტთან(გგაქტიურებული ნახშირი,ცეოლითები და ა.შ.), რომელიც ცივდება მაცივრის მილებში. რეაქციაში შეუსველელი ნარევის ნაწილის გაყვანა ხდება შტუცერით. შემდეგ ადსორბენტი გაივლის მილებში, რომელიც გარედან ხურდება. დესორბცია გადახურებული ორთქლით ხორციელდება. მძიმე ფრაქციის ნაწილი მიემართება II ზონაში ნაკლებად სორბცირებადი ნარევის გამოსადევნად.
ადსორბერის კორპუსში არის მანაწილებელი ცხაურა, რომელიც გაივლითაც ქვევიდან მიეწოდება აირი. ამის შედეგად მდუღარე ფენაში ინტენსიური მორევისას ადსორბენტის მყარი ნაწილები ცვდება, ამიტომ ამ ტიპის ადსრბერებზე მაღალი მექანიკური მდგომარეობის ადსორბენტებს იყენებენ.
ქიმიური რეაქციების (მიმოცვლის ან მიერთების) ხარჯზე მავნე აირული კომპონენტების ნაკლებად მავნეში გადაყვანის მაგალითად შეიძლება მოვიყვანოთ აირების გოგირდოვანი აირისგან გასუფთავების ამიაკური მეთოდი.
მშრალ და სველ ჟანგვა-აღდგენით პროცესებში ხდება შთანთქმული ნივთიერებების მიერ მავნე კომპონენტების ადსორბცია და ამავე დროს მის მიერვე ან ჰაერის ჟანგბადით დაჟანგვა, ან სხვა ნივთიერებად გარდაქმნა.
კატალიზური გარდაქმნისას მავნე კომპონენტი რეაგირებს დამატებულ ნივთიერებასთან, უფრო ხშირად ჟანგბადთან,. კატალიზატორის ზედაპირზე დაჯანგვის პროცესს ფართოდ იყენებენ გოგირდის ნაერთებისგან აირთა გაწმენდას. მაგ. გოგირდწყალბადს აცილებენ რკინის ჟანგვით.
ჩვეულებრივ სამრეწველო პირობებში ხდება გაწმენდის რამდენიმე მეთოდის კომბინირება, ისე რომ გასუფთავებულ აირში მავნე ნივთიერებათა კონცენტრაცია შეესაბამებოდეს ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციებს ატმოსფეროში.
გასუფთავების შემდეგ ნარჩენი ნივთიერებები ატმოსფეროში გაიტყირცნება საკვამლე მილებით. საკვამლე მილით გასული ნითიერებები იფანტება და საშიშროებას არ ქმნის, მაგრამ ხანდახან ასე არ ხდება ხოლმე, ატმოსფეროს მდგომარეობის(ქარის მიმართულება, ტენიანობა და ა.შ.) მიხედვით მავნე ნივთიერებების გაფანტვა მეტ-ნაკლებად ხდება.
საკვამლე მილიდან გამოტყორცნლი ნივთიერება დედამიწაზე მაქსიმალური კონცენტრაციით აღწევს იმ წერტილში, რომელიც გამოტყორცნის წყაროდან, საკვამლე მისლი სიმაღლეზე 20 ჯერ მეტი მანძილით.
საკვამლე მილის დაპროექტებისას აუცილებელია მისი სიმაღლე განისაზღვროს, ისე რომ მისი დედამიწაზე მოსული კვამლის რაოდენობა მინიმალური იყოს.
ატმოსფეროში მავნე ნივთიერებების რაოდენობის შესამცირებლად საკვამლე მილი მაღალი უნდა იყოს. რაც უფრო მაღალია საკვმლე მილი, მით უფრო მეტ მანძილზე იფანტება ნივთიერება და ამით უფრო გვიან აღწევს ის დედამიწაზე. მართალია მაღალი მილებით ბოლო შორ მანძილზე იფანტება , მაგრამ ეს ვერ წყვეტს მთლიანად ატმოსფეროს დაცვის საკითხს. ამ პრობლემის გადაწყვეტა შესაძლებელია მხოლოდ გამონაბოლქვის მოსპობით. უკეთესი იქნება ტექნოლოგიური პროცესის დროს არ მოხდეს აპარატებიდან მტვრისა და მავნე აირების გამოსვლა, ვიდრე შემდეგ განზავებული აირებიდან შეიბოჭოს გამაჭუჭყიანებელი ნივთიერებები. ეს ოპერაცია საკმაოდ ძვირი ჯდება და ეს არ იძლევა იმის გარანტიას, რომ ატმოსფეროში იქნება საჭირო სისიფთავე, განსაკუთრებით სამრეწველო ცენტრებში.
წყარო: