☀️ მზის მეცნიერებაში სრულიად ახალი ერა დაიწყო. ☀️
მსოფლიოში უდიდესი მზის ტელესკოპია, დენიელ კეი ინოუეს მზის ტელესკოპი, რომელმაც სამეცნიერო ოპერაციები 2022 წლის 23 თებერვალს დაიწყო. მისი მაღალი რეზოლუციის დაკვირვებები მზის გვირგვინზე, ჩვენს ცოდნას მზის შესახებ კიდევ უფრო გააღრმავებს.
ამ ტელესკოპს შეუძლია მზეზე გადაიღოს სულ რაღაც 20 კმ სიგანის წარმონაქმნები.
ორი წლის უკან, ტელესკოპის ტესტირებისას გამოქვეყნდა მზის საოცარი ფოტოები. ახლა კი, ვიხილეთ მზის ლაქების ჯადოსნური წარმონაქმნები.
მზის ლაქა დეტალებში ჩანს. ასევე ჩანს უმბრას, რომელიც დედამიწის ზომისაა, ესაა მზის ბნელი რეგიონი.
2022 წლის მაისში ასევე გადაიღეს მზის ფოტოები, სადაც მზის ლაქების მთელი კომპლექსი ჩანს. მზის რთული მაგნიტური ველის შესწავლა ურთულესი პროცესია, თუმცა როგორც მეცნიერები ამბობენ ახლა საუკეთესო დროა.
ჩვენი მზე 11 წლიანი ციკლის ყველაზე აქტიურ პერიოდს უახლოვდება. ეს ნიშნავს რომ ჩრდილოეთ და სამხრეთ მაგნიტური პოლუსები ადგილებს ცვლიან. ეს ციკლი 11 წელიწადში ერთხელ ტრიალდება.
მზის პლაზმაში “ჩაყინულია” მაგნიტური ველი, რომელიც მზის გვირგვინიდან კოსმოსურ სივრცეში ბოჭკოების ან ჭავლის სახით ვრცელდება. მზის ბრუნვა თავისი ღერძის გარშემო იწვევს ხაზების დაგრეხვას არქიმედის სპირალის სახით. მაგნიტური ველების მიმართულება სექტორებში ურთიერთსაწინააღმდეგოა (ერთ სექტორში იგი მიმართულია მზისკენ, ხოლო მეორეში მზისგან). მზის ერთი ბრუნვის განმავლობაში (27 დღე-ღამე) დენიანი ფენა ოთხჯერ გადაკვეთს პლანეტებს და კერძოდ დედამიწას. შესაბამისად ეს იწვევს მაგნიტური ველის პოლარობის ცვლილებას ასევე 4-ჯერ.
მზის ქარის ანუ პლაზმის ნაკადი განლაგებულია მზის ძალწირების გასწვრივ. მზის ქარის ნაწილაკების განსაკუთრებით ძლიერი ნაკადები გამოიფრქვევა მნათობის პოლუსების არეებიდან ანუ მის ისეთ ადგილებიდან, სადაც მისი მაგნიტური ველის ძალწირები არაა ჩაკეტილი.
მზის აქტივობის გაზრდისა და შემცირების პროცესში დაიკვირვება ანომალური მაგნიტური ველით გამოწვეული მზის აალებები, ისინი წარმოიქმნება იმ ადგილებში, სადაც გვაქვს მაგნიტური ველის ყველაზე დიდი სხვაობა. დადგენილია, რომ ამ არეებში, მაგნიტური ველის გავლენით წარმოიშობა ასეული მილიარდი ამპერის ელექტრული დენები. ამ დენების ურთიერთქმედებით მაგნიტურ ველთან აღიძვრება ძალები, რომლებსაც მოძრაობაში მოჰყავს პლაზმა. მაგნიტური და ელექტრული ველების სხვაობათა გავლენით ადგილი აქვს პლაზმის იმდენად გახურებას, რომ იწყება ბირთვული რეაქციები და აფეთქებები. პლაზმა გამოიდევნება მზის ზედაპირიდან მაგნიტური ველის ძალწირების გასწვრივ და შეიძლება გამოსროლილ იქნეს კოსმოსურ სივრცეში.
ასე ჩნდება აფეთქებები მზეზე. მზის აქტივობის უშუალოდ მაქსიმუმის დროს ისინი არასოდეს დაიკვირვება. აფეთქებები ჩნდება ლაქების პერიფერიულ ნაწილში, მოიცავს მზის მთელ ატმოსფეროს, განსაკუთრებით ინტენსიურად ქრომოსფეროს, ამიტომ მათ ხშირად ქრომოსფერულს უწოდებენ. აფეთქებების დროს გამოიყოფა ენერგია ელექტრომაგნიტური გამოსხივებისa და მაღალი ენერგიის (~1025 ჯოული) ნაწილაკების სახით, რაც ეკვივალენტურია 1 მილიარდი მეგატონა ენერგიის მქონე ატომური აფეთქებისა. გამოტყორცნილი ნაწილაკები მძლავრი ღრუბლის სახით 1-2 დღის შემდეგ აღწევს დედამიწამდე მძლავრად აწვება მაგნოტოსფეროს საზღვარს და მრავალი გეოფიზიკური მოვლენის გამომწვევი ხდება, როგორიცაა: გეომაგნიტურ ქარიშხლები, გეოელექტრული ველის ცვლილება, რადონის კონცენტრაციის ცვალებადობა უშუალოდ დედამიწის ზედაპირთან ახლოს ატმოსფეროში, ინფრაბგერით რხევები და ა.შ. იონისფეროს აღრევის გამო ფერხდება მოკლეტალღური კავშირი.
კოსმოსური სხივების ნაკადმა შეიძლება გამოიწვიოს რადიაციული საშიშროება კოსმონავტებისათვის. აფეთქებები ახდენს გავლენას დედამიწაზე ადამიანის ჯანმრთელობაზე. (დაადგინეს, რომ ამ დროს ადგილი აქვს გულსისხლძარღვის დაავადებების გახშირებას და შესაბამისად სიკვდილიანობის 3-5-ჯერ გაზრდას, მძაფრდება სხვა დაავადებებიც). იზრდება სატრანსპორტო შემთხვევები, მცირდება მძღოლების და ფეხით მოსიარულეთა ყურადღება. მზეზე აფეთქების გამო ხდება იონოსფეროს აღრევა. ამ დროს გაჩენილი მაღალი სიხშირის ელექტრომაგნიტური ველი მოქმედებს ცოცხალ ორგანიზმზე. მცირდება მარილმჟავის კონცენტრაცია კუჭში და შედეგად მცირდება სისხლის შრატის უნარი გახსნას უცხო ნაწილაკები და მიკრობები. ჯანმრთელი ადამიანისთვის ეს გავლენები შეუმჩნეველია, რამდენადაც მათში აღიძვრება მაკომპესირებელი ფიზიოლოგიური რეაქცია. დასუს-ტებული ორგანიზმი კი უძლურია წინ აღუდგეს ამ მოვლენას, ამიტომ წინასწარ უნდა იცოდეს მისი მოსალოდნელი შედგის შესახებ და მიიღოს სათანადო ზომები.
წყარო:
https://www.sciencealert.com/gaze-upon-the-magnificence-of-this-sunspot-the-size-of-earth