კოპერნიკის სიკვდილით არ შეჩერებულა იმ დიადი აზრის მსვლელობა, რომელსაც თვით კოპერნიკმა ჩაუყარა საფუძველი. ხსენებული მსოფლმხედველობა უფრო და უფრო ვითარდებოდა და მრავალ მიმდევრებს პოულობდა ყველა ქვეყანაში. კოპერნიკის სწავლის ერთი მეტად სახელოვანი მიმდევრთაგანი იყო იტალიელი მეცნიერი ჯორდანო ბრუნო.
ჯორდანო ბრუნო დაიბადა 1449 წელს. 14 წლის იყო, როცა სწავლის მისაღებად შევიდა დომინიკელთა ორდენის მონასტერში. იგი ამ მონასტერში შევიდა არა იმ მიზნით, რომ ღვითსმსახური გამოსულიყო, არამედ იმიტომ რომ იქ შეესწავლა ის საგნები, რომელიც მას ბავშვობიდან აინტერესებდა.
სამონასტრო-სასულიერო მსოფლმხედველობისა და ბრუნოს მსოფლმხედველობას შორის საერთო არაფერი იყო. ყოველივე ეს შეამჩნიეს მონასტრის ბატონ-პატრონებმა, მაგრამ პირველ ხანებში არაფერი უთხრეს მას, მხოლოდ იმიტომ, რომ ის ახალგაზრდა იყო.
გავიდა დრო.
ბრუნომ მიიღო მღვდლის ხარისხი, მაგრამ მას სრულიად არ უღალატია ერთხელ აღებული გზისათვის.
ამავე დროს, მას მიეცა შესაძლებლობა, ფართოდ გაცნობოდა კოპერნიკის სწავლებას, რომელმაც მასზე დიდი შთაბეჭდილება დასტოვა.
მისმა ასეთმა მოქმედებამ მონასტრის მმართველები წყობილებიდან გამოიყვანა და ბრუნო დააბეზღეს საინკვიზიციო სასამართლოში, სადაც წარმოადგინეს 180 მუხლისაგან შემდგარი საბრალდებო ოქმი. ამ ოქმში დამბეზღებლები ამტკიცებდნენ, რომ ბრუნო არის კათოლიკური ეკლესიის მტერი, რომ ის მწავლებლობის გზას ადგასო..
ბრუნომ კარგად იცოდა, თუ რა მოელოდა სასამართლოში. ამიტომ მან გადაწყვიტა გაქცეულიყო და გაიქცა კიდეც მონასტრიდან.
ამის შემდეგ ბრუნოს ქარიშხლიან ცხოვრებაში დაიწყო მოგზაურობის ხანა, რომელიც 15 წელი გაგრძელდა. ამ ხნის განმავლობაში ბრუნო ცხოვრობდა ვენეციაში, პარიზში, ტულუზაში, ლონდონში.
თავისუფალი მეცნიერული მსოფლმხედველობის მატარებელი ადამიანი ვერსად პოულობდა თავშესაფარს.
გაცილებით დიდხანს, ვიდრე სხვა ქალაქებში გაჩერდა ბრუნო, ტულუზაში, სადაც გულდასმითი მეცადინეობის შემდეგ უნივერსიტეტში მიიღო ფილოსოფიის დოქტორობა და იქვე დაიწყო ლექციების კითხვა.
ბრუნოს როგორც იქნა საშუალება მიეცა გამოეთქვა თავისი დიდი მეცნიერული აზრები.
მან გაბედული იერიში მიიტანა კათოლიკური ეკლესიის მსოფლმხედველობის და არსტოტელე-პტოლომეის სწავლის წინააღმდეგ (კათოლიკური ეკლესია და პტოლომე-არისტოტელე ამბობდა, რომ სამყაროს ცენტრს წარმოადგენდა დედამიწა. მან განავითარა კოპერნიკის აზრი, რომ დედამიწა სხვა მნათობებთან ერთად ბრუნავს მზის გარშემო. ხოლო ეს დიდი სხივოსანი თავის გარშემო ტრიალებსო.
ბრუნო კიდევ უფრო შორს წავიდა. მთელ რიგ გამოკვლევათა შემდეგ მან განაცხადა: “მთელი ეს მზისობრივი მსოფლიო თავისი მნათობებით წარმოადგენს სამყაროს მხოლოდ ერთ პატარა მტვერს. თითოეული ვარსკვლავი ასეთივე მზეა, თითოეული ვარსკვლავის მახლობლად ნისლისებურად ტრიალებს მთელი რიგი მნათობების. შესაძლოა ამ მნათობებზე ცხოვრობდნენ ჩვენზე უფრო ჭკვიანი და ნასწავლი არსებები.“
დროთა განმავლობაში ბრუნოს ასეთი აზრების გამოთქმისთვის ტულუზაში გაუჩნდა მტრები, რომლებმაც აიძულეს იგი დაეტოვებინა ეს ქალაქი.
ბრუნომ სცადა ახლა სხვა ქალაქებში მოეპოვებინა თავშესაფარი, მაგრამ ამაოდ, ყველგან უარი უთხრეს. ბოლოს, ყველასგან გარიყულმა ბრუნომ გადაწყვიტა სამშობლოში დაბრუნება და დაბრუნდა კიდეც, მაგრამ მას დიდხანს არ დასცალდა იტალიაში თავისუფლად ცხოვრება.
1592 წელს იგი ჩაუვარდა ხელში ინკვიზიციას, რომელიც შესაფერისად გაუმასპინძლდა “ურჩ” ადამიანს.
ბრუნო ჩააგდეს “ტყვიის” სატუსაღოში, სადაც მისი ტანჯვა რამოდენიმე წელი გაგრძელდა. ინკვიზიციამ მას მრავალჯერ მიმართა, უარეყო თავისი სწავლა, მაგრამ ბრუნოსგან ყოველთვის გაბედულ უარს იღებდა. მაშინ იგი გადააგზავნეს უმაღლეს საინკვიზიციო სასამართლოში.
-უარყოფ თუ არა შენს მაცდურ აზრებს?- შეეკითხა ბრუნოს რომის უმაღლესი ინკვიზიტორი.
-არასდროს!- ამაყად უპასუხა ბრუნომ.
უმაღლესმა საინკვიზიციო სასამართლომ გადასწყვიტა გადაეცა ბრუნო სამოქალაქო სასამართლოსთვის, რომელიც დასჯიდა ბრუნოს “შესაძლებლობის ფარგლებში, სისხლის დაუღვრელად.”
ეს კი იმას ნიშნავდა, რომ მისი კოცონზე საჯაროდ დაწვა გადაწყვიტეს.
როდესაც სასამართლომ გამოუცხადა ბრუნოს ხსენებული გადაწყვეტილება, ბრუნომ ასე მიმართა მათ: ” თქვენ უფრო შიშით წარმოსთქვით ეს განაჩენი, ვიდრე მე მას მოვისმენდი.”
1600 წლის 17 თებერვალს კოცონზე სული დალია თავისი დროს უდიდესმა მეცნიერმა ჯორდანო ბრუნომ.
ავტორი: შალვა რადიანი
1925 წელი