კომეტა მტვრისა და ყინულის პატარა ნატეხია, რომელიც მზის გარშემო მოძრაობს. მზის სისტემაში მილიარდობით კომეტაა, მაგრამ მათი უმეტესობა დედამიწასთან ახლოს არასოდეს ხვდება. ყველაზე სახელგანთქმულია ჰალეის კომეტა, რომელიც ჩვენი პლანეტიდან ყოველ 76 წელიწადში ერთხელ ჩანს.
ძველად, ადამიანი „კუდიანი ვარსკვლავის“ ხილვისას უბედურებას ელოდა და მუხლმოდრეკით ინანიებდა ცოდვებს, რომ ღვთის სასჯელი აეცილებინა. ლიხნში, ისტორიულ ზუფუში, არსებულ ტაძარში ფრესკული წარწერაა (ერთადერთი საქართველოში, კავკასიაში და ახლო აღმოსავლეთში), რომელიც მოგვითხრობს 1066 წელს ჰალეის კომეტის გამოჩენის შესახებ: „ქ. კურთხეულ ხარ, ღმერთო, ყოვლად ყოველსა შინა. ესე იქმნა დასაბამითგან წელთა ხქჲთ, ქორონიკონსა სპჲ, მეფობასა ბაგრატ გიორგის ძისასა ინდიკტიონსა ლჱ, აპრილსა თუესა, ვარსკულავი გამოჩნდა, რომელ მისსა წიაღსა აღმოივლიდის და წინა მისსა, ვითარცა შარავანდი დიდი, მოკიდებით მასვეა. ესე იქმნა ბზობითგან აღვსებამდის“.
დროთა განმავლობაში ადამიანი მიხვდა რომ ეს ჩვეულებრივი ციური ობიექტი იყო, რომელიც გარკვეული პერიოდულობით შემოუვლის მზეს და ჩვენს მშობელ ვარსკვლავთან მიახლოებისას, ძალიან ნათდება (ზოგჯერ, დღისითაც კი ჩანს ამის გამო), იწვის და კვამლს უშვებს. ასევე ადამიანმა ისიც აღმოაჩინა, რომ კომეტა არ იწვის, ის უბრალოდ ხურდება და ამის გამო იშლება. ხოლო კუდი კვამლი კი არა, არამედ კომეტიდან ამოყრილი დაშლილი ნივთიერება.
რამდენიმე წლის წინ კომეტა 67P/Churyumov-Gerasimenko-საკენ, რომელიც იუპიტერ-მზეს შორის 6 წელიწადში ერთხელ მოძრაობს, თანამგზავრი გაუშვეს და ადამიანმა დაინახა კომეტა, თუ როგორ გამოიყურებოდა ის სინამდვილეში. ის, რაც ათასწლეულები მას ადარდებდა და აშინებდა, ჩვეულებრივი კლდე აღმოჩნდა, რომლის მსგავსიც ბევრია დედამიწაზე.
საბოლოოდ კომეტაზე თანამგზავრი გაუშვეს, რომელიც ზედაპირზე დაჯდა და მეცნიერებმა მისი შესწავლა მოახერხეს. ეს იყო ხელოვნური ობიექტი, რომელიც ამ უკანასკნელ 60 წლის მანძილზე მზის სისტემის სხვადასხვა ობიექტებზე (ვენერა, მთვარე, იუპიტერი, მარსი, კომეტა) დასვა და ასე დატოვა ადამიანმა მისი „ავტოგრაფი“ მშობლიურ სისტემაში.
1881 წელს თბილისის ცაზეც გამოჩენილა”დიდი კომეტა” [C/1881 K1], მოსახლეობა შეშინდა და მისი გამოჩენა მეორედ მოსვლას დაუკავშირა. იმდროინდელ პრესაში კუდიანი ვარსკვლავის შესახებ, ბევრი იწერებოდა.
1881 წელი, 14 თებერვალი ✨
„კამეტა, რომელმაც ბევრი ცუდი რწმუნება აღძრა ჩვენს ხალხში და რომელმაც მეტადრე დაბალი ხალხი მიიყვანა სასოწარკვეთილების სამზღვრამდის, ეხლა სრულიად აღარა სჩანს ჩვენს მხარეზედ. თავისი მკრთალი სხივით, რომელსაც ვხედვიდით ჩვენ, მიგვეფარა განუზომელს ციურს სივრცეში, გამოგვემშვიდობა რამდენიმე წლით.
ეს ვარსკვლავი, როგორც თვით მკითხველებსაც მოეხსენებათ, პირველად გამოჩნდა ჩრდილოეთ-დასავლეთის მხარეზედ და რამდენი ხანიც გადიოდა, იწევდა სამხრეთ-აღმოსავლეთისაკენ; კუდი, რამდენიც უბრალო შეუიარაღებელი თვალით შეიძლება შენიშვნა, დიდი არ ჰქონდა და სხივიც ნაკლები ჰქონდა იმას.
საზოგადოთ, როდესაც კი ამ გვარი ვარსკვლავი გამოჩენილა ცაზედ, იმავე შემთხვევაში დედამიწის მცხოვრებთ, რასაკვირველია, უფრო მეცნიერებით დაბლა მდგარ ხალხში აღძრულა ათას-ნაირი ცრუ-მორწმუნეობითი ეჭვები და ეხლაც ჩვენი თანამედროვე ხალხიც არ ჩამორჩა უკან ამ შემთხვევაში თავიანთ წინაპართ.
ამათ ნაირ-ნარი მოსაზრებასა და რწმენას სამზღვარი აღარა აქვს. გამოჩნდა თუ არა ეს ვარსკვლავი, იმავე შემთხვევაში გაისკვნა საფუძველი ჩვენს ხალხში ფანატიკობამ: ზოგი საშინელ ომებს მოელის, ზოგი წარღვნას, ზოგი ეხლანდელ წესთა დაწყობილებათა შეცვლას და სხვ. და სხვ.
რაწამს დაღამდებოდა და მოახწევდა ვარსკვლავის გამოჩენის დრო, მთელი ხალხი მიაჩერდებოდა იმ მხარეს, საითაც უნდა გამოჩენილიყო კამეტა და დიდის პირჯვრის წერით და მოწიწებით შეჰყურებდენ მას. ყველა ძალიან შეშინებული იყო, ყველა საშინელ შემთხვევას მოელოდა, მათს დრტვინვას და შიშს სამზღვარი აღარ ჰქონდა და არც აქვს.
კუდიანი ვარსკვლავი აღარა სჩანს ეხლა, მაგრამ ისგან აღძრული ფანატიკობა და მძიმე შიში კი თან-და-თან ძლიერდება ჩვენს ხალხში. არც ერთს დროს, როდესაც ამ გვარი ვარსკვლავი გამოჩენილა არ ყოფილა ხალხი ისე დაფრთხობილი და შეშინებული, როგორც ახლაა; ესენი, თითქო უეჭველი საბუთი ეკავოთ ხელში, მტკიცეთ დარწმუნებული არიან, რომ ქვეყნის დასასრულმა მოახწია, მეორეთ მოსვლა უნდა მოვიდეს ამ მოკლეს დროში, ხალხი უნდა მოისპოს, დედა-მიწაზედ წყალმა უნდა დაფაროს ქვეყანა, ეს ვარსკვლავი მისი წინამორბედი არისო და სხვ.
გონება გაუხსნელ ხალხს რაღა უდა უზრახოთ მაშინ, როდესაც ბევრ ისეთ პირებს, რომლებიც თავის-თავს გონება გახსნილს უწოდებენ, დაუფრთხო ძილი და ამ ვარსკვლავმა და დასცურვენ შიშის მორევში. ხალხის თვით მოსაზრებულს კუდიანი ვარსკვლავის შემდეგ მოვლინებაებს და მათ ფანტაზიურ მოლოდინს, ხალხის ტვინში, შერყეული სიმართლის ბეჭედი დაასვა ამერიკელი ვარსკვლავთ-მრიცხველის გამოცხადების გაგონება, რომელიც, როგორც მოგეხსენებათ, საყოველთაოდ აცხადებს, რომ 12 ნოემბერს ის კუდიანი ვარსკვლავი, რომელიც ჩვენს მხარეზედ გამოჩნდა, ჩამოვარდება, დაეტაკება ჩვენს დედა-მიწას და მტვრად აქცევს, სრულიად ქვეყნიერებასაო.
ეს ხმა მოგეხსენებათ ელვასავით მოეფინა ჩვენს მხარეს ერთსა და იმავე დროს, როდესაც ხალხი უამისოთაც სასო-წარკვეთილი ძრწოლით შეჰყურებდა ამ ვარსკვლავის შედეგს. მართალი უნდა გითხრათ, ამ კომეტის გამო ჩვენამ და მის გამო დაყრილმა ხმებმა ძალიან ცუდი გავლენა იქონია ჩვენს ხალხზედ, მათ ზნეობით და მატერიალურს მხარეებზედ.
მუშაობაზედ გული აუცრუვდა ხალხს. ჩვეულებრივად მხიარულად და გულს მოდგინეთ აღარ გამოდის ჩვენი მუშა ხალხი თავის სახლიდამ სამუშაოდ. ყველასაგან ერთსა და იმავე სიტყვებს გაიგონებთ: რაღა საჭიროა ვიმუშაოთ, ვიმეცადინოთ, შევკრიბოთ რაიმე მაშინ, როდესაც ქვეყნის დასასრულმა მოახწიაო, დღეს თუ არა ხვალ მაინც ქვეყანა უნდა დაიქცესო, რაღათ გვინდა რამეო და სხვა.
დედა-კაცები და ბავშვები ხომ სულ შესაბრალის სურათს წარმოგვიდგენენ, ამათ ილაჯი გაწყვეტილი აქვთ შიშისაგან. კარგა ხანია, რაც ამ გვარ მოუსვენარ მდგომარეობაში არიან ჩვენი დაბალი ხალხი, მაგრამ ჯერ კიდევ არ გაუჩნდა კაცი ამ საცოდავ ხალხს, რომ ეს უსაფუძვლო შიში გაუქროს, ეს ძლიერი სულის შეშფოთება დაუმშვიდოს, დაარწმუნოს როგორმე, რომ არც ერთი იმათგანი, რომლებთაც ხსენებული ხალხი მოელის, არ მოხდება.
რომ ამისთანა ვარსკვლავები ქვეყნის დაარსებიდამ დღემდის მრავალჯერ გამოჩენილან სხვა-და-სხვა მხარეებზედ, და ბევრჯელაც გამოჩნდებიან კიდევ, მაგრამ არც ქვეყანა დაქცეულა და არც სხვა რაიმე შესანიშნავი უბედურება მომხდარა დედა-მიწის ზურგზედ.
ჩვენის აზრით, როდესაც, რომელიმე შემთხვევისა გამო ხალხში ამ გვარი ცრუ და მავნებელი ხმები გავრცელდება და, როდესაც ხალხის უმრავლესობა მიიღებს დარწმუნებას ამ გვარი ხმების სინამდვილისას, მაშინ პირ-და-პირი მოვალენი არიან მაზრის უფროსები, და ადგილობრივი მღვდლები, რათა მიიღონ საჭირო ზომები და მეცადინეობანი ხალხში ამ გვარი ცრუ მორწმუნეობის მოსასპობელად, უნდა ექადაგონ ხალხს, რომ ყველა ის დარწმუნებანი, რომელიც მათ ამ საგნის შესახებ მიუღიათ – არის უსაფუძვლო, რომ არც ერთი მათი ფანატიკური მოსაზრებანი არ აღსრულდებიან, რომ არავითარი საიჭვო და საშიშო აქ არა არის-რა და სხვ.
და ამ ნაირის საშუალებით გამოიყვანონ ხალხი იმ შეძრწუნებულ მდგომარეობიდამ, რომელშიაც ისინი არიან ჩაცვენილი. განსაკუთრებით მღვდლებს შეუძლიან დიდი შემწეობა მისცენ ხალხს, თუ კი მოინდომებენ ადვილად გაუქრობენ ამ ეჭვებს თავთავიანთ სამწყსოს, თორემ თუ ეხლავ არ ვეცადეთ ხალხის დამშვიდებას, იმ შემთხვევაში ჩვენი მუშა ხალხი ისეთს მდგომარეობაში არის ეხლა რომ საკმაო ზარალს უნდა მოველოდეთ.
მოგეხსენებათ ეხლა ისეთი დროა, როდესაც მთელი წლიური ნაშრომი უნდა შეიკრიბოს და თუ ამისთანა დროს ხალხს სიცოცხლის იმედი დაეკარგა და ენერგია მიუსუსტდა, ცხადია, რომ კარგს არას უნდა მოველოდეთ. ამისათვის მიგვიქცევია მაზრის უფროსების და ჩვენი სულიერი მამების ყურადღება ამ საგანზედ. ხუმრობა საქმე როდია ამ გვარ დროს ხალხის ხელის მოშვება, წელს ღვთის მადლით ვენახი და ყანები კარგა ბლომად დასაჩუქრებას გვიქადიან და რა ხუმრობაა ამ გვარმა ცრუმორწმუნეობამ მოუვლელობის გამო დაგვიკარგოს ეს ამოდენა მოსავალი.
წყარო:
დროება 1881, N169. [ქაიხოსრო გელოვანი]
https://spaceplace.nasa.gov/comets/en/
https://www.madatovi.com.ge/2020/03/kudiani-varskvlavi-Tfilisis-caze.html