სატურნი თავისი უჩვეულო სახით, დიდი ხანია ასტრონომების ყურადღებას იპყრობს. შებრტყელებულ სფეროზე „ჩამოცმულია“ კაშკაშა, ძალიან დიდი რგოლი. დედამიწისა და სატურნის ურთიერთგანლაგებაზეა დამოკიდებული თუ როგორ ჩანს ეს რგოლი. კუთხე რგოლის სიბრტყესა და დედამიწისკენ მიმართულებას შორის 00–დან 280-მდე იცვლება. პირველ შემთხვევაში ის თითქმის არ ჩანს, რადგან სწორ წრფედ იქცევა.
როგორც ჩანს, სატურნის რგოლს პირველი გალილეო აკვირდებოდა. იმის გამო, რომ მისი ჭოგრიტი არასრულყოფილი იყო, მან რგოლი ვერ შეამჩნია და პლანეტის გვერდებზე მხოლოდ რაღაც წანაზარდები დააფიქსირა.
პლანეტის სიღრმიდან მომდინარე სითბური ნაკადი ჭარბობს მზისგან მომდინარე ნაკადს. როგორც ჩანს, იგივე მექანიზმი მუშაობს, რაც იუპიტერის შემთხვევაში: პლანეტის გრავიტაციული შეკუმშვა იწვევს ფაზურ გადასვლებს სითბოს გამოყოფით.
სატურნის გრავიტაციული ველის საფუძველზე შეიქმნა პლანეტის ადეკვატური მოდელი: მეტალის ბირთვის რადიუსი თითქმის პლანეტის რადიუსის ნახევარია, შიდა ბირთვი – რადიუსის 0.15. წნევა ცენტრში 23 მბარი, ხოლო ტემპერატურა 17000 K.
“სატურნის რგოლები. სატურნს ირგვლის მკვეთრად შესამჩნევი რგოლები აკრავს, რომლის 93 % ყინულის ნაწილაკებისგან და 7 % ქვიანი მასისა და მტვერისგან შედგება. რგოლების სისქეა დაახლოებით 20 მ. ყველაზე ახლო რგოლი სატურნის ეკვატორის ზედაპირიდან 6630 კმ-ზეა, ყველაზე შორი – 120700 კმ-ზე. ამ რგოლების შესახებ 2 თეორია არსებობს. პირველი – ეს რგოლები სატურნის რომელიღაც დაშლილი თანამგზავრის ნაწილებია, ხოლო მე 2 თეორიის მიხედვით, მილიარდობით წლის უკან მზის სისტემის ამ ადგილზე სატურნი სწორედ ამ მტვრის ნაწილაკების შეერთებით წარმოიქმნა.”
ჯერ კიდევ კოსმოსური აპარატების გაშვებამდე ვიცოდით, რომ სატურნის რგოლი არაერთგვაროვანია. მას, სულ უკანასკნელი, სამი რგოლი აქვს, რომლებიც შემდეგნაირად აღნიშნეს: A – გარე რგოლი, B – შუა რგოლი და C – შიდა რგოლი. კოსმოსური აპარატებით ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ამ რგოლებსაც საკმარისად რთული აგებულება აქვს.
კოსმოსური აპარატების დახმარებით რგოლებში კიდევ ერთი საინტერესო სტრუქტურა იქნა აღმოჩენილი – სპოკები ანუ მანები (спицы). ისინი გამოიყურება როგორც მუქი, ან პირიქით, ღია ფერის რადიალური წარმონაქმნები, იმის მიხედვით თუ როგორია განათება. ეს მანები არ ემორჩილება ციური მექანიკის კანონებს, ჩამორჩება რგოლების ბრუნვას და მაგნიტოსფეროს კუთხური სიჩქარით ბრუნავს. მათი ბუნება სრულიად შეუსწავლელია.
კოსმოსურმა აპარატმა „პიონერ–11“-მა 1979 წელს გაზომა სატურნის მაგნიტური ველი. ის თითქმის წმინდა დიპოლური აღმოჩნდა, რომელიც პლანეტის ბრუნვის ღერძს 10 სიზუსტით ემთხვევა, ხოლო დიპოლის ცენტრი პლანეტის მასების ცენტრს რადიუსის 0.01 სიზუსტით თანხვდება. სატურნის მაგნიტური ველი იუპიტერის მაგნიტურ ველზე სუსტია. მაგნიტური ველის დაძაბულობა ეკვატორზე ხილული ღრუბლების დონეზე 0.2 გაუსია (დედამიწის ზედაპირზე მაგნიტური ველი 0.35 გაუსის ტოლია). სატურნის მაგნიტოსფერო განსხვავდება იუპიტერის მაგნიტოსფეროსაგან. ზოგი დამუხტული ნაწილაკი, რომელიც მოძრაობს პოლუსიდან პოლუსამდე გადის რგოლების სისტემაში და იქ შთაინთქმება ყინულისა და მტვრის მიერ. ამიტომ, რგოლების არეში სატურნის მაგნიტოსფერო თითქმის ცარიელია – მასში ძალიან ცოტაა დამუხტული ნაწილაკები.
ჯეიმს ვების ტელესკოპმა სატურნის ახალი ფოტო გაავრცელა.
ფოტოზე ჩანს სატურნის სამი თანამგზავრი, დიონა, ენცელადი და ტეთისი, პლანეტის მარცხნივ.
ფოტო ბუნდოვანია, თუმცა სატურნის სეზონური ცვლილებების შესახებ ინფრმაციას იძლევა. 7 წლიანი ზაფხული სრულდება ჩრდილოეთ ნახევარსფეროზე, თუმცა პოლარული რეგიონია ჩაბნელებულია.
წყარო:
https://www.space.com/48-saturn-the-solar-systems-major-ring-bearer.html