ჰაერის შემადგენლობა დღეს: Nitrogen 78%, Oxygen 20,9%, Argon 0,90%, Carbon Dioxide 0,03%
გეოლოგიური მანტიიდან ცნობილია, რომ ადრეულ დედამიწაზე სულ მცირე 4 მილიარდი წლის წინ ჟანგბადი იშვიათი გაზი იყო, მისი კონცენტრაცია 1%-ზე დაბალი იყო.
დედამიწის ისტორიაში მრავალი ცვილელება მოხდა, ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო დედამიწის ატმოსფეროში თავისუფალი ჟანგბადის კონცენტრაციის გაზრდა. თავისუფალი ჟანგბადის გაჩენამ მთლიანად შეცვლა დედამიწის ქერქის ამგები ქანების გეოქიმია და დედამიწაზე სიცოცხლის ევოლუციის მსვლელობა.
რას შეიძლება გამოეწვია ჟანგბადის კონცენტრაციის ზრდა?
თავისუფალ ჟანგბადს ბიოგენური წარმოშობა აქვს და ის ფოტოსინთეზის გვერდით პროდუქტს წარმოადგენს.
თავისუფალი ჟანგბადის უმეტესი ნაწილი გამოიმუშავებენ ციანობაქტერიები, შემდეგ წყალმცენარეები და უმაღლესი მცენარეები.
ციანობაქტერიები იყვნენ ის პირველი ორგანიზმები, რომლებმაც ოქსიგენური ფოტოსინთეზი დაიწყეს. მათი უძველესი ნამარხები დაახ. 2 მილიარდი წლის წინანდელია.
ჟანგბადის კონცენტრაციის ზრდის შედეგად წარმოიქმნა ოზონის შრე, შედეგად ამოწყდა ანაერობული ულტრაიისფერ სხივებზე დამყარებული ეგზოტიკური მეტაბოლიზმის მქონე ცოცხალი ფორმები, დაახ. 2,4 მილიარდი წლის წინ. ატმოფეროში მეთანის რაოდენობა სწრაფად შემცირდა, რადგანაც დაიჟანგა ჟაგბადთან რეაქციაში. მეთანი კი სათბურის გაზია, გაცილებით უფრო ეფექტური ვიდრე ნახირორჟანგი. შედეგად დედამიწაზე ტემპერატურა მკვეთრად დაეცა და დაიწყო გამყინვარების ციკლები, ე.წ. ჰურონული გამყინვარებები.
თავისუფალი ჟანგბადის დაგროვება ატმოსფეროში.
პირველი ეტაპი (3.85-2.45 Ga) ატმოსფეროში თავისუფალი ჟანგბადი
ფაქტობრივად არაა.
მე-2 ეტაპი (2.45-1.85 Ga) ჟანგბადი წარმოიქნება, მაგრამ მისი აბსორცია ხდება ხდება ოკეანეებსა და ფსკერზე არსებულ ქანებში.
მე-3 ეტაპი (1.85-0.85 Ga) ჟანგბადი იწყებს ოკეანეებიდან გამოყოფას, ხმელეთის ზედაპირი ახდენს მის აბსორცია და ხდება ოზონის შრის ჩამოყალიბება.
მე-4 და მე-5 ეტაპი(0.8 Ga-დღემდე). ჟანგბადის რეზერვუარები გაჯერებულია და ჟანგბადი იწყებს ატმოსფეროში დაგრობას.
ციანობაქტერიების მიერ ჟანგბადის გამოყოფის შედეგად:
აღდგენითი ატმოსფერო გადაიქცა დამჟანგავ ატმოსფეროდ, როგორც დღესაა.
გაჩნდა ოზონის შრე, რომელიც იცავს დედამიწას ულტრაიისფერი გამოსხივებისაგან.
შესაძლებელი გახდა აერობული ორგანიზმების გაჩენა/ევოლუცია. არსებული რესპირაციისას გაცილებით მეტი ენერგია გამომუშავდება ანაერობულთან შედარებით.
ენერგოეფექტურობამ შესაძლებელი გახადა მრავალუჯრედიანი, რთული აგებულებისა და ბოლოს “გონიერი” სიცოცხლის განვითრება დედამიწაზე. (რესპირაცია-სუნთქვა).
წყარო:
გურამ ღონღაძე -“პალეონტოლოგია”
არქეოლოგია და პალეონტოლოგია / ც. ბუაჩიძე.