ზღაპრების მაცოცხლებელი არსება, უხილავი, მაგრამ ყოვლისშემძლე ნახშირბადი, სამყაროს პირველივე წამებიდანვე არსებობდა და მისი უხილავი ხელით იწერებოდა დედამიწის ისტორია.
სამყაროს უსაზღვრო სივრცეში, ვარსკვლავების მღელვარე გულებში, მაშინ, როდესაც ცეცხლოვანი გიგანტები კვდებოდნენ, იბადებოდა ნახშირბადი. ის იყო ერთ-ერთი იმ იშვიათ და უნიკალურ ელემენტთაგან, რომლებმაც სამყარო სიცოცხლით აავსეს.
ნახშირბადმა უსასრულო მოგზაურობა დაიწყო, გარდაისახა და სიცოცხლის მამოძრავებელი ძალა გახდა დედამიწაზე.
ნახშირბადი ბუნების არქიტექტორია – მისი ატომები ერთმანეთს უკავშირდებიან და ქმნიან ცილებს, ცხიმებს, ნახშირწყლებსა და ნუკლეინის მჟავებს – იმ მოლეკულებს, რომელთა გარეშეც სიცოცხლე შეუძლებელი იქნებოდა. სწორედ ნახშირბადითაა გაჟღენთილი ყველა უჯრედი, სიცოცხლის ყველა ფორმა ჩვენს პლანეტაზე.
მცენარეები ფოტოსინთეზის პროცესში ჰაერიდან შთანთქავენ ნახშირორჟანგს და მზის შუქის ენერგიის გამოყენებით მას გლუკოზად გარდაქმნიან, რაც ცოცხალი ორგანიზმებისთვის საკვების და ენერგიის წყაროა. ცხოველები და ადამიანები მცენარეების საკვებად მიღებისას ნახშირბადს საკუთარ სხეულში ითვისებენ – ასე გრძელდება ნახშირბადის უწყვეტი ციკლი.
ნახშირბადი მხოლოდ სიცოცხლის მატარებელი არ არის. ის ქანებში და კრისტალებში ილექება და ათასობით წლის შემდეგ მინერალებად და ძვირფას ქვებად გარდაიქმნება. ზოგჯერ ის რბილია, როგორც გრაფიტი, რომელიც ფანქრის წვერში იმალება, ზოგჯერ კი უკიდურესად მაგარია – როგორც ალმასი, რომელიც ცეცხლის ქარცეცხლში ჩამოყალიბებული სუფთა სინათლის კრისტალია.
ნახშირბადის სხვა ფორმები ტექნოლოგიასაც ქმნის – ფოლადის სიმტკიცე, პლასტმასის მოქნილობა და ბატარეების ენერგია. ყველგან მისი ატომები ცეკვავენ.
ნახშირბადს ორი ბუნება აქვს – იგი ერთდროულად სიცოცხლის შემქმნელიცაა და დედამიწის კლიმატის ერთ-ერთი უდიდესი გამოწვევის მიზეზიც.
როდესაც ნახშირს, ნავთობსა და ბუნებრივ აირს ვწვავთ, ატმოსფეროში დიდი რაოდენობით ნახშირორჟანგი გროვდება, რაც პლანეტას სითბოს ფენაში ახვევს. ამ პროცესს სათბურის ეფექტი ეწოდება და ის კლიმატის ცვლილების მთავარი მიზეზია.
ნახშირბადმა სიცოცხლე შექმნა. მაგრამ ის გვაფრთხილებს: თუ მას გონივრულად არ გამოვიყენებთ, შესაძლოა მომავალში პლანეტის მთავარი მტერი გახდეს.
ნახშირბადის ცეკვა უსასრულოა – ის ცეცხლში იბადება, ჰაერში მოგზაურობს, სიცოცხლედ გარდაიქმნება და კვლავ მიწას უბრუნდება. მაგრამ ახლა მის ბედს ჩვენ განვსაზღვრავთ. გავაგრძელებთ ბრმა განადგურებას, თუ მოვძებნით გზებს, რომ მასთან ჰარმონიაში ვიცხოვროთ..
დედამიწა პასუხს ელოდება, ნახშირბადი – კვლავ თავის მარადიულ ცეკვას აგრძელებს.
ავტორი: ელენე შენგელია