სამყარო ლაპარაკობს ჩვენთან.. თუმცა არა სიტყვებით — იგი მათემატიკის ენით გვესაუბრება, მისი წინადადებები განტოლებებია. ყოველი განტოლება თითქოს უხილავი მელნით ნაწერი ლექსია, რომელშიც მეცნიერება და პოეზია ერთმანეთს ერწყმის.
სითბოს გადაცემა სხეულებს შორის მარტივი ფორმულით გამოიხატება:
Q = mcΔT — და ამ ერთი ხაზის მიღმა იმალება სითბოს მოძრაობის მთელი ისტორია: დრო, მანძილი.
ვარსკვლავები იბადებიან და შთანთქავენ თავიანთ სინათლეს უკიდეგანო კოსმოსში, მაგრამ ეს ამბავიც ხომ ერთ ფორმულაში ეტევა:
E = mc² — თითქოს თავად სამყარომ ჩაგვჩურჩულა, რომ ენერგია და მასა ერთი არსებაა, სხვადასხვა სახით გაჟღერებული სიმღერა, რომელსაც დრო და სივრცე ერთად ჰქმნიან.
მდინარე რკალივით მოხრილი მიედინება, თითქოს სახე აქვს ჩატეხილი, მაგრამ ამ ფორმას არც ადამიანი განსაზღვრავს და არც ქარი ხატავს.
ეს ბუნების წესია-მინიმალური ენერგიისკენ სწრაფვა, ის ტენდენცია, რომელიც თავს იჩენს ყოველ ნაკადში, ყოველ კაპილარში და ყველაზე მარტივად ჩანს მდინარის მოლაპლაპე ხაზებში. ეს სილამაზე გამოისახება რთულ ფორმულებში, მაგრამ ბოლოს ისევ ერთ უბრალო ჭეშმარიტებად ჩამოყალიბდება: ბუნება ყოველთვის მარტივი გზით მიდის სრულყოფილებისკენ.
ასე იქმნება არქიტექტურა, მხატვრობა, მუსიკა — განტოლებები ხაზავენ საზღვრებსა და ფერთა გადაკვეთის წერტილებს; ისინი ქმნიან რიტმს, აკორდებს, ტალღებს.
ფრაქტალების უსასრულო ფოთლები, რომლებიც კომპიუტერის ეკრანზე იხატება, არაფერია სხვა, თუ არა ერთი მარტივი განტოლების უსასრულო განმეორება:
Zₙ₊₁ = Zₙ² + C — ამ მარტივმა ფორმულამ შექმნა სილამაზე, რომელიც თავად ბუნებამ გვიბოძა.
ჩვენ კი მხოლოდ ვაკვირდებით მას, ვხედავთ უსასრულო ნიმუშებად გაშლილ სიმეტრია.
პერსპექტივაში დაკარგული ქუჩა, მზის ჩასვლის ფერები, თოვლის ფიფქის სინათლის გარდატეხა — ყველაფერი, რაც გვაბრუებს სილამაზით, განტოლებათა ენაზეა დაწერილი.
ციდან ვარსკვლავი როცა ჩამოვარდება, ჩვენ სურვილს ვფიქრავთ.
სამყარო კი იმ მომენტში პოემას წერს:
F = G (m₁m₂) / r²
ეს ნიუტონის გრავიტაციის კანონი არა მხოლოდ სხეულების მიზიდვას აღწერს — ეს კავშირია, უხილავი ძაფი ვარსკვლავებსა და სამყაროს თუნდაც ყველაზე პატარა ნაწილაკს შორის. ყოველი ვარსკვლავი, ყოველი პლანეტა, ყოველ წამს საკუთარ ადგილს ეძებს ამ გრავიტაციულ პოემაში.
მაგრამ სამყაროში მხოლოდ მიზიდულობა არ არსებობს — არსებობს რხევა, ტალღა და რიტმი:
ψ(x,t) — შროდინგერის ტალღური ფუნქცია არ არის უბრალოდ მათემატიკური გამოსახულება; ეს თავად მატერიის ზარმაცი სიზმარია, მისი მუდმივი რხევა ქვეკოსმოსში.
მსუბუქი სხივი, რომელიც მზიდან მოდის, თოვლის ფიფქზე ეცემა და მინის პრიზმაში იშლება სპექტრად, ემორჩილება საოცრად მარტივ კანონებს. მაგრამ ამ სიმარტივეში სიდიადეა:
c = λν
მსუბუქი ტალღის სიგრძე და სიხშირე ერთად ქმნის სინათლის უსასრულო მრავალფეროვანებას.
როცა შორეული ვარსკვლავის სინათლე მილიონი წლის შემდეგ აღწევს დედამიწას, მას აღწერს ერთი მარტივი, მიტოვებული და ლამაზი განტოლება:
D = c × t
სივრცე, დრო და სინათლე ერთად საუბრობენ უძველეს ენაზე, რომლის ფორმულები მათ განტოლებებში იშლება.
და ბოლოს, ყველაზე სიღრმისეულში, იქ სადაც სივრცე ბრუნდება თავის თავში, შავ ხვრელში, იქ ეინშტეინის განტოლებებია:
Gμν + Λgμν = (8πG / c⁴) Tμν
ეს ფორმულა არც ისე მკაცრია, იგი კოსმოსის ქსოვილია, მოქნილი და ცოცხალი, როგორც მუსიკალური ნოტები, რომლებიც ერთმანეთს ერწყმიან და ქმნიან მელოდიას, რომელიც ცვლის დროს და სივრცეს, ხოლო მისი მელოდია დროის მიღმაც ისმის.
ყველა დიდი მეცნიერი პოეტია, და ყველა პოეტი, ალბათ, თავის თავში — მეცნიერი.
რადგან როცა ისინი უსასრულობას ეძებენ, მათი გონება გამუდმებით აღიმართება განტოლებებისკენ: სიტყვების ნაცვლად მათემატიკური ხაზები, რომელთაც სამყაროს გულისცემა უსასრულო რიტმში გადაეცემა.
ეს ხაზები, როგორც პოეზია, ქმნიან უცნაური ლექსიკის ქსოვილს, სადაც ყოველ ნოტსა და ყოველ ფორმულას შეუმჩნევლად გააჩნია ჰარმონია, რომელიც სამყაროს საიდუმლოებებს გაშლილ იდუმალებაში წარმოსახავს.
ავტორი: ელენე შენგელია