🍃 1. ფოთლის სუნთქვა – „მცენარის სუნთქვის მტკიცებულება“
ცოცხალი მწვანე ფოთოლი
გამჭვირვალე წყლით სავსე ჭიქა
მზიანი ადგილი
როგორ გავაკეთოთ:
ფოთოლი ჩადე ჭიქაში (ისე რომ დარჩეს წყლის ქვეშ) და დააყენე მზეზე. რამდენიმე წუთში ნახავ ბუშტუკებს ფოთლის ზედაპირზე – ეს ჟანგბადია, რაც მცენარეს ფოტოსინთეზის დროს გამოაქვს.
მცენარე მზის სინათლის დახმარებით გარდაქმნის CO₂-ს ჟანგბადად და გამოყოფს წყალში ხსნად გაზს.
სუნთქავენ თუ არა ფოთლები?
ადგილი: მდინარის პირას, მზიანი შუადღე
ამინდი: ღრუბლები თითქმის არ ჩანს, ქარი მსუბუქია
დღის მისია:
დღეს უნდა გავარკვიო, მართლა სუნთქავენ თუ არა მცენარეები. ბავშვობაში მეგონა, რომ მხოლოდ ადამიანები სუნთქავდნენ, მაგრამ ერთი პატარა ჭიქამ ყველაფერი თავდაყირა დააყენა.
ექსპერიმენტი:
ავიღე გამჭვირვალე ჭიქა, წყლით ავავსე და მწვანე ფოთოლი ჩავუშვი. დავაყენე პირდაპირ მზეზე და დაველოდე.
რამდენიმე წუთში პატარა ბუშტუკები გამოჩნდა ფოთლის ზედაპირზე – თითქოს მცენარე მელაპარაკებოდა.
„მცენარეები მღერიან უხილავი ბგერებით – მათმა ბუშტუკებმა ცხადად მითხრეს: ‘ჩვენაც ვსუნთქავთ’.“
🐜 2. ჭიანჭველების გზის მეხსიერება – „საჭმლის ნავიგაცია“
- შაქარი ან პურის ნატეხი
- ბილიკზე ბევრი ჭიანჭველა
- ბლოკნოტი
როგორ გავაკეთოთ:
დაალაგე შაქარი ან პურის ნატეხი ჭიანჭველების სიარულის მახლობლად. დააკვირდი, როგორ მიდის ერთი ჭიანჭველა, პოულობს საჭმელს, ბრუნდება ბუდეში და მოჰყავს სხვა. შეგიძლია ნელ-ნელა გადაადგილო ნატეხი და ნახო, როგორ პოულობენ მას ისევ და ისევ.
ჭიანჭველები ტოვებენ ფერომონების კვალს – ეს ქიმიური კომპასი მათ სოციალურ მეხსიერებას ქმნის.
ჭიანჭველების ფარული რუკა
ადგილი: ტყის ბილიკი, ტყემლების ქვემოთ
ამინდი: ცხელა, მაგრამ ჩრდილში გრილა
დღის მისია:
ჭიანჭველების კომუნიკაცია უნდა შევისწავლო – როგორ პოულობენ ისინი გზას საჭმელამდე და უკან?
დაკვირვება:
დავდე შაქრის მარცვალი ბილიკთან. მალე მოვიდა ერთი ჭიანჭველა, დაკრა შუბლი და წავიდა. რამდენიმე წუთში დაბრუნდა – ამჯერად მეგობრებთან ერთად.
„ჭიანჭველებმა არა მხოლოდ შაქარი, არამედ გზა ერთმანეთთან გაზიარეს. მათ, ჩემი აზრით, უხილავი სიტყვები აქვთ – ფერომონებით დაწერილი.“
🌼 3. ფერების ლაბორატორია – „ყვავილების ნექტარი“
- სხვადასხვა ყვავილი
- ბამბის ტამპონი
- წყალი
- პატარა ქილა
როგორ გავაკეთოთ:
ღია ყვავილის შიგნით ჩადე ტამპონი. ოდნავ შეიწოვება ტკბილი ნექტარი. შეგიძლია შეადარო სხვადასხვა ყვავილში – ზოგში უფრო მეტია, ზოგში – ნაკლები. ნახავ, რომ ზოგი ფერიც მწვანე ან ცისფრად ლაგდება წყალზე!
ყვავილები მწერების მოსაზიდად ნექტარს გამოყოფენ – და თითოეული სახეობის სტრატეგია განსხვავებულია.
🪶 4. ბუმბულის აეროდინამიკა – „როგორ დაფრინავს ბუმბული?“
- ბუმბული
- შემაღლებული ადგილი
- პატარა ქაღალდიც
როგორ გავაკეთოთ:
დაიჭირე ბუმბული და ქაღალდის ბურთულა, ასწიე ორივე და ერთდროულად გაუშვი . დააკვირდი, როგორ ტივტივებს ბუმბული ნელა და როგორ ვარდება ბურთულა სწრაფად.
ბუმბულს მეტი ფართობი აქვს მცირე წონაზე, ამიტომ ჰაერის წინააღმდეგობა ანელებს მის ვარდნას – იგივე პრინციპით იქმნება პარაშუტები 🪂
ჰაერის მხატვრული ხელოვნება
ადგილი: გორაკის წვერი
ამინდი: ქარია, ცაზე მფრინავი ღრუბლები
დღის მისია:
გამოვცადო ბუმბულის და ქაღალდის აეროდინამიკა – როგორ მოქმედებს ჰაერი ვარდნაზე?
ექსპერიმენტი:
ავიღე ბუმბული და პატარა ქაღალდი, ორივე ერთდროულად ავუშვი ჰაერში. ბუმბული ცეკვავდა და ტრიალებდა, ქაღალდი კი პირდაპირ ეცემოდა.
„ჰაერმა ბუმბულს თავი შეაყვარა – არ დაუშვა მისი დაცემა.
🌞 6. მზის საათი – „დრო მზის მიხედვით“
- ღია ადგილი მზით განათებული
- პატარა ჯოხი
- ქვა და მარკერი
როგორ გავაკეთოთ:
ჩაარჭე ჯოხი მიწაში დილით. ყოველი საათის შემდეგ მონიშნე ჩრდილის წვერის ადგილი. დღის ბოლოს გექნება შენი მზის საათი!
მზის მდებარეობა ცვლის ჩრდილის კუთხეს – იგივე პრინციპით მუშაობენ უძველესი ასტრონომიული საათები ⏳
🌸 „მცენარეების მელნის საიდუმლო“
ექსპერიმენტი: ზოგ მცენარეს ფოთოლში ცარცისფერი წვენი აქვს — მაგალითად, გვირილას ან ხანდახან ოხრახუშსაც კი.
- ფოთლები
- ქაღალდი
- კოვზი ან კლაკნილი კენჭი
როგორ:
დადე ფოთოლი ქაღალდზე და დაასრიალე კოვზი ზედ. ფოთოლი ქაღალდზე მწვანე ან ყვითელი კვალი დატოვებს. ეს არის მისი “წვენი”.
მერე შეგიძლია ამის გარშემო დახატო.
ზოგი მცენარე დღისით მწვანეა, მაგრამ ღამით — წერას იწყებს. მას თავისი მელანი აქვს, მაგრამ მხოლოდ ისინი ხედავენ, ვინც სმენით ხედავს და თვალებით ისმენს.
💧 „წვეთის სახლი – წყლის მიკროსამყარო“
- წვეთის წყალი (ტბიდან, გუბიდან ან ფოთლიდან)
- გამადიდებელი შუშა ან მიკროსკოპი
- შავი ქაღალდი
როგორ:
დააწვეთე წყალი შავ ქაღალდზე და დააკვირდი გამადიდებლით – შეიძლება დაინახო პატარა ხავსის სპორები, მწერი, ან თუნდაც მიკრო ცურვის არსებები!
“ერთ წვეთ წყალში შეიძლება მთელი ქალაქი ცხოვრობდეს. მათ არ იციან, რომ დიდები ვარსებობთ – ისევე, როგორც ჩვენ ვერ ვხედავთ მათ, თუ თვალით არ ჩავიხედეთ ლუპაში.”
🌫️ 5. ნამი და სინათლის ცეკვა
- დილის ნამიანი ბალახი
- შუშის პატარა ნაჭერი
- ფანარი (თუ მზიანი დღე არ არის)
როგორ:
შუშა დაადე ბალახს და დააკვირდი, როგორ გროვდება მასზე წვეთები. შემდეგ დაუმიზნე მზის სხივი ან ფანარი და დააკვირდი, როგორ ბრჭყვიალებს წვეთი.
“დილის ნამი მზის სხივს ელოდება. და როცა სხივი მინას ხვდება – იწყება წარმოდგენა, სინათლით მოყოლილი უსიტყვო სპექტაკლი.
