🌺 დედამიწის ფერადი რევოლუცია

დედამიწის პირველი ტყეები და მინდვრები მილიონობით წლის განმავლობაში ყვავილების გარეშე არსებობდა. ხმელეთის მცენარეებმა მათი დიდი აღმასვლა დაახლოებით 465 მილიონი წლის წინ დაიწყეს. თავდაპირველად ისინი იყვნენ უმარტივესი ფორმები — ხავსები და ლიქენები, რომლებიც წყლის ახლოს იზრდებოდნენ და ჯერ კიდევ ძლიერ იყვნენ დაკავშირებულნი ტენიან გარემოსთან. მაგრამ დროთა განმავლობაში ბუნებამ უფრო რთული სტრუქტურები წარმოშვა: ფესვები, ღეროები და ფოთლები — რომლებმაც მცენარეებს საშუალება მისცეს შორს, ხმელეთის სიღრმეში გასულიყვნენ და ეკოსისტემები მთლიანად შეეცვალათ. ამ გრძელი ისტორიის დაახლოებით ორ მესამედზე მეტი ისე გავიდა, რომ არც ერთი ყვავილი არ არსებობდა. დედამიწა იფარებოდა მხოლოდ ხავსებით, გვიმრებითა და გოლდროვნებით, სანამ ბოლოს ბუნებამ თავისი ყველაზე ნაზი და ფერადი ქმნილება — ყვავილი — არ შექმნა.

დაახლოებით 130 მილიონი წლის წინ, გამოჩნდნენ პირველი ყვავილოვანი მცენარეები — ანგიოსპერმები. ეს მოვლენა ხშირად მოიხსენიება როგორც „დედამიწის ბიოლოგიური რევოლუცია“.

ყვავილის გაჩენამ სამუდამოდ შეცვალა ეკოსისტემების სახე. მან შექმნა ახალი ურთიერთობები მწერებსა და მცენარეებს შორის — დაიწყო დამტვერვის ერა. მწერებმა, რომლებიც მანამდე უბრალოდ ფოთლებით ან სხვა მცენარეული ნივთიერებებით იკვებებოდნენ, დაიწყეს ნექტრის შეგროვება, ხოლო ამ პროცესში უნებურად ავრცელებდნენ მცენარეთა მტვერს. ბუნებამ ეს ურთიერთობა ისე დახვეწა, რომ ორივე მხარე სარგებელს იღებდა — ყვავილები დამტვერვას უზრუნველყოფდნენ, ხოლო მწერები იღებდნენ საკვებსა და თავშესაფარს.

ეს თანაევოლუცია გახდა ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული სტრატეგია დედამიწის ისტორიაში. ყვავილოვანმა მცენარეებმა მალევე დაიპყრეს თითქმის ყველა კონტინენტი, მათი მრავალფეროვნება კი ისეთი სწრაფი ტემპით იზრდებოდა, რომ ჩარლზ დარვინმა ამ ფენომენს „საშინელი საიდუმლოება“ უწოდა — არ ესმოდა, როგორ შეიძლებოდა ასე მოკლე გეოლოგიურ დროში ასეთი სიუხვე და მრავალფეროვნება წარმოშობილიყო.

ბალახები, რომლებიც დღეს დედამიწის უდიდეს ბიომასას ქმნიან, ამ ევოლუციური ტალღის შემდგომი ნაყოფია. მათი უძველესი ნამარხები მხოლოდ 70 მილიონი წლის წინანდელია, თუმცა ზოგიერთ კვლევაში მიკროსკოპულ ნაშთებში უფრო ადრეული ნიშნებიც აღმოაჩინეს — შესაძლოა, ბალახის წინაპრები უკვე არსებობდნენ იურულ ხანაშიც.

ამ მოვლენამ საფუძველი დაუდო თანამედროვე სამყაროს ბიოლოგიურ სახეს — მწვანე მდელოებს, ტყეებს, თაფლს, ნაყოფს, და საბოლოოდ, ადამიანის აგრარულ ცივილიზაციასაც, რომელიც სწორედ ყვავილოვან მცენარეთა წყალობით ჩამოყალიბდა.

წყარო: https://www.bbcearth.com