მნათობი

სტანდარტული ვარსკვლავი, ისეთი, როგორც ჩვენი მზეა, ყალიბდება როგორც გა­­იშ­ვიათებული წყალბადის უზარმაზარი სფერო, რასაც პროტოვარსკვლავს უწოდე­ბენ; გრავიტაციის გავლენით ის თანდათანობით იკუმშება და ამ დროს მისი ბრუნ­­ვის სი­ჩ­ქარე მატულობს (რაც ხშირად იწვევს ორმაგი ვარსკვლავური სისტემის წარ­­­­მოქ­მ­ნას, როცა ორი ვარსკვლავი ერთმანეთს მისდევს ელიფსურ ორბიტაზე, ან პლა­­­­ნეტების წარმოქმნას ვარსკვლავის ბრუნვის სიბრტყეში). ვარსკვლავის ბირთვი ძლი­­ერ ცხელდება, ტემპერატურა დაახლოებით 10 მლნ … Read more

შოტლანდიელი ფიზიკოსი მაქს ველი 1831  წლის 13 ივნისს დაიბადა. შოტლანდიის დედაქალაქში, ქალაქ ედინბურგში, ადვოკატის ჯონ კლერკ მაქსველის ოჯახში. 1850 – 1854 წლებში, სწავლობდა კემბრიჯის უნივერსიტეტში, სწავლის დასრულების შემდეგ კი ჯეიმსი დარჩა კემბრიჯში მასწავლებლად. მან დაიწყო  ფერთა თეორიაზე მუშაობა, რომელიც შემდგომში ფერადი ფოტოგრაფიის საფუძველი გახდა. ფარადეის მაგნიტებსა და ელექტრულ ნაკადებზე საუბრობისას მაქვსველმა დაასკვნა რომ  თუ მაგნიტი წინ … Read more

წყალი დედამიწაზე განსაკუთრებული მინერალია, რომელიც მის კლიმატს მართავს. ევოლუციური განვითარების დიდი გზა მცენარეებმა და ცხოველებმა სწორედ წყალის გარემოში გაიარეს. წყალს ახასიათებს მთელი რიგი ისეთი თვისებები, რომლითაც ის განსხვავდება სხვა ქიმიური ნივთიერებებისაგან და რომელთაც აქვთ უდიდესი ეკოლოგიური მნიშვნელობა  სიცოცხლისათვის. ასეთია უპირველეს ყოვლისა, წყლის თერმული თვისებები. წყალს აქვს უნარი დიდი რაოდენობით სითბოს შთანთქვის, მაგრამ სითბოგამტარობის გამო, წყალი … Read more

კავკასიაში მიწების დეგრადაცია და ეროზია ერთ-ერთი ყველაზე მწვავე ეკოლოგიური პრობლემაა, რაც აისახა კიდეც ეროვნულ გარემოსდაცვით პროგრამებში. დღეს ფაქტობრივად შეუძლებელია პრეევნციული ზომების მიღება. მიწების დეგრადაციაზე მოქმედებს როგროც ბუნებრივი, ისე ანთროპოგენური ფაქტორები. ამ უკანაკსნელთაგან განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია არაადეკვატური სასოფლო-სამეურნეო პრაქტიკა (ინტენსიური სოფლის მეურნეობა, აგროქიმიკატების ჭარბი გამოყენება, ციცაბო ფერდობების ხვნა, ინტენსიური ირიგაცია, ჭარბი ძოვება და ა.შ.), ასევე არამდგრადი ტყეთსარგებლობა, … Read more

1940 წლის 8 ივნისს აღმოაჩინეს ელემენტი ნეპტუნიუმი. ედვინ მაკმილანმა და ფილიპ ადელსონმა ნეპტუნიუმის სინთეზირება მოახდინეს ურანის ნეიტრონებით დაყომბარებით. ნეპტუნი პერიოდული სისტემის ქიმიური ელემენტი, ატომური ნომერია 93; აღინიშნება სიმბოლოთი Np. ნეპტუნიუმი მიეკუთვნება აქტინოიდების ჯგუფს. ის პირველი ტრანსურანული ელემენტია, ის დედამიწაზე არ მოიპოვება და ხელოვნურად იღებენ ურანისგან, ბირთვული რეაქციის  საშუალებით. ნეპტინიუმი არის რადიოაქტიური აქტინიდური ლითონი, ეს ელემენტი ასევე არის პირველი ტრანსურანული … Read more

გარემოს დაბინძურების პრობლემა ახალი არ არის. ჯერ კიდევ მე-13 საუკუნეში ლონდონში ბინების გასათბობად ქვანახშირის გამოყენებისათვის მკაცრად სჯიდნენ. მოსახლეობის ზრდასთან ერთად საკითხი უფრო გამწვავდა, ინდუსტრიალიზაციის ეპოქაში კი გლობალური ხასიათი მიიღო. “სადაც ბოლია, იქ ფულია” – სწორი გამონათქვამი იყო, მაგრამ სამეცნიერო-ტექნიკურმა პროგრესმა სიკეთესთან ერთად ბევრი პრობლემაც წარმოშვა. დღეისათვის მნიშვნელოვნად არის დაბინძურებული ატმოსფერო, შიგა წყლები, ოკეანე და ნიადაგები. … Read more

დროის სასწაულები, სიცოცხლის, პრიმიტიული ფორმები ჯერ კიდევ არსებობენ დედამიწის ცხელ წყლებში.  ისინი აძლევენ ტბებს ლურჯ-მწავენე შეფერილობას, მათ არქე ბაქტერიები ეწოდებათ. ყველა მათგანი დედამიწის სითბოთი იკვებება, გარდა ციანობაქტერიებისა, მხოლოდ მათ შესწევთ უნარი ენერგია მზისგან მიიღონ. ისინი ყველა გუშინდელი და დღევანდელი მცენარეების საბედისწერო წინაპრები არიან. ჩვენი პლანეტის ბედი ამ პაწაწინა ბაქტერიებმა და მათმა მილიარდობით შთამომავალმა შეცვალა, მათ … Read more

აირთა ნარევს , რომელიც გარს არტყია დედამიწას , როგორც ერთი მთლიანი და მასთან ერთად ბრუნავს, ატმოსფერო ეწოდება (ბერძ.. „ატმოს“- ორთქლი, ჰაერი, „ სფერა“ -სფერო, ბურთი“) . დედამიწის ჰაერის გარსი. შედგება აზოტის(78 %), ჟანგბადის(21 %),  ნახშირორჟანგის (0,03 %), ინერტული აირების, წყლის ორთქლის, მტვრისა და მიკროორგანიზმებისაგან. ატმოსფეროს მასა დაახლოებით 5,9.1015 ტონაა. პირვალადი ატმოსფერო , დედამიწის წარმოშობისთანვე გაჩნდა. ის შედგებოდა პლანეტაშორისო სივრციდან წარტაცებული წყალბადისაგან და … Read more

1943 წლის 6 ივნისს დაიბადა ამერიკელი ქიმკოსი რიჩარდ სმელი. მან თავის კოლეგებთან რობერტ ქერლთან და ჰაროლდ კროტოსთან ერთად აღმოაჩინა ფულერინები და 1996 წელს ნობელის პრემია მიიღო ქიმიის დარგში. 1976 წელს სმელი შეუერთდა რაისის უნივერსიტეტს. მან დიდი წვლილი შეიტანა რაისის კვანტური ინსტიტუტის დაარსებაში. 1990 წელს იგი ასევე გახდა ფიზიკის დეპარტამენტის პროფესორი. პირველი ფულერინი აღმოაჩინეს 1985 წელს. … Read more

ატმოსფეროს ზედა საზღვარს ყოველწლიურად არღვევს მზის ენერგიის მძლავრი ნაკადი, ასევე დიდი დიაპაზონის მქონე კოსმიური გამოსხივება: გამა-გამოსხივების, რენტგენის, ულტრაიისფერი,ხილული, ინფრაწითელი და სხვა გამოსხივების სახით. ყველა მათგანი რომ აღწევდეს  დედამიწის ზედაპირამდე, მაშინ მათი მომაკვდინებელი ენერგია გაანადგურებდა ყველა ცოცხალ არსებას. დედამიწაზე სიცოცხლის არსებობა განპირობებულია ატმოსფეროს დაცვითი თვისებების წყალობით. ატმოსფეროში სხვადასხვა გამოსხივებისათვის მაინც არსებობს უთხელესი „ხვრელები“, რომელთა საშუალებით დედამიწაზე … Read more