მზის სხივის ბუდე: ენერგიის ძალა, ტრაგედია და მომავალი
ყველაფერი შეიცვალა იმ დღიდან, როდესაც ადამიანმა დედამიწის სიღრმეში დამარხული ენერგიის ამოქაჩვის გზა იპოვნა. იგი თითქოს ღმერთების სამყოფელს შეეხო, ანთებულ ჩირაღდანს შეხედა და დაინახა ძალა, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში ფარულად ელოდა თავის გამომზეურებას. ეს იყო მზის სხივის ბუდე, მილიარდობით წლის წინ ცოცხალ არსებებში დაგროვილი ძალა, რომელიც საუკუნეების მანძილზე ნელ-ნელა გარდაიქმნებოდა ქვანახშირში, ნავთობსა და ბუნებრივ აირში. ეს იყო მზის ენერგია, რომელიც დედამიწამ შეინახა მომავლისთვის. კაცობრიობამ კი მისი ზარდახშა გახსნა.
განთავისუფლება თუ ჩაგვრა?
ადამიანმა ფოსილური საწვავის წყალობით საკუთარი სხეულის ტვირთი შეიმსუბუქა. მძიმე შრომა მანქანებს გადააბარა, ღამის სიბნელე ელექტრულ ნათებად გარდაქმნა და მანძილები – უმნიშვნელოდ აქცია. თითქოს ბუნებისგან დამოუკიდებელი გახდა. მაგრამ, სინამდვილეში, ამ სიძლიერემ ადამიანი ნახშირბადის ტყვეობაში მოაქცია.
ფილოსოფიურად თუ დავუკვირდებით, ეს პარადოქსია: ენერგიამ ადამიანი გაათავისუფლა, მაგრამ ამავე დროს დააპატიმრა. იგი მეტისმეტად მიეჯაჭვა ძალაუფლების წყაროს, რომლის ამოწურვაც გარდაუვალია. კომფორტის ფასი არასოდეს ყოფილა ამდენად მაღალი, მილიარდობით ტონა ნახშირბადი ჰაერში გაიფანტა და კაცობრიობამ კლიმატის ცვლილების სახით საკუთარი დროებითი ტრიუმფის შედეგი იწვნია.
თავდაპირველად, ეს პროგრესად აღიქმებოდა. ნახშირბადის მარაგებით ადამიანმა გააღო შეუზღუდავი სიმდიდრის ზარდახშა—ქარხნები გაჩაღდა, ქალაქები განათდა, ცივილიზაციამ სივრცეებისა და დროის დაძლევა შეძლო. ენერგია იქცა კაცობრიობის განგების ახალი ეპოქის საძირკვლად. მაგრამ კომფორტის ფასი არასდროს ყოფილა ამდენად მაღალი. ის, რაც ერთ ნაწილს აყვავებას ჰპირდებოდა, მეორეს სიღატაკეში აგდებდა. მდიდარი ქვეყნები კიდევ უფრო გამდიდრდნენ, მაგრამ მათი აღმასვლა სხვების დაღუპვის ფასად მოხდა. ბუნებრივი რესურსები უსამართლოდ გადანაწილდა, და ისინი, ვისაც ამ სიმდიდრეში წილი არ ერგო, მხოლოდ მომწამლავი ჰაერი და გამოფიტული მიწები მიიღეს.
მილიარდობით ტონა ნახშირბადი აიჭრა ატმოსფეროში, ჰაერი შეიცვალა, ოკეანეებმა ტემპერატურის მატება იწყეს, ტყეებმა კი ხანძრების ალში გაეხვივნენ. წარსულში მზე მხოლოდ სიცოცხლეს ძალას ანიჭებდა დედამიწას, მაგრამ ახლა მისი სხივები, ნახშირბადის საბურველში გახვეული, პლანეტის წვას იწვევს.
ენერგიის ფიზიკა და მისი საზღვრები
მეცნიერულად, ეს ყველაფერი ენერგიის გარდაქმნის წესებს ემორჩილება. თერმოდინამიკის პირველი კანონის თანახმად, ენერგია არ იკარგება – იგი მხოლოდ გარდაიქმნება ერთი ფორმიდან მეორეში. მზე ასხივებდა ენერგიას, მცენარეები ინახავდნენ მას, დედამიწა მიწის ქვეშ მალავდა და შემდეგ ადამიანი მოიპოვებდა. მაგრამ მეორე კანონი გვაფრთხილებს: ყოველი გარდაქმნისას გარკვეული ნაწილი ენერგიისა ქაოსში გადადის, სითბოდ იფანტება და აღარ გვიბრუნდება სასარგებლო ფორმით. ჩვენი სამყარო სულ უფრო აჩქარებული ენტროპიისკენ მიექანება, და ეს პროცესი ჩვენვე დავაჩქარეთ.
მოდერნულმა ინდუსტრიამ ენერგია ხელთ იგდო, მაგრამ მის გამოყენებას თან მოჰყვა ნარჩენები – დაბინძურება, ნახშირორჟანგი, გლობალური დათბობა.
ეს ენერგია არ არის მხოლოდ კურთხევა, არამედ წყევლაცაა. ნავთობისა და გაზის წყალობით, ომები დაიწერა, იმპერიები აშენდა და სამყარო შეიცვალა, ახლა კი მან თავად დაუწყო კაცობრიობას წინააღმდეგობა – გამღვალ ყინულებად, კატასტროფებად, ხანძრებად და ქარიშხლებად.
გზა წინ – დაბრუნება მზისკენ
ამ ენერგეტიკულ დილემაში კაცობრიობას ორი გზა აქვს: დარჩეს წარსულის ჩრდილში და განაგრძოს ნახშირბადის ტყვეობაში არსებობა, ან დაუბრუნდეს ბუნების სისუფთავეს — მზეს, ქარს, წყალს და მიწას, თუმცა ამჯერად სხვაგვარად, გაცილებით ფრთხილად და გონივრულად.
ალტერნატიული ენერგია ჩვენი ერთადერთი რეალური არჩევანია. მზის ბატარეები, ქარის ტურბინები, გეოთერმული და ბირთვული ენერგია – ეს არის მომავალი, რომელმაც შეიძლება გვიხსნას.
ნახშირბადის ეპოქა დასრულდება, ისევე როგორც ქვის ხანა დასრულდა ქვის გამოლევის გარეშე..
დედამიწის სიღრმეში დამარხული ენერგიის ამოქაჩვამ კაცობრიობას გარდამტეხი ძალა მისცა, მაგრამ ეს ძალა ბუმერანგივით ბრუნდება. ჩვენ შევცვალეთ სამყარო ისე, როგორც ეს არც ერთ სხვა თაობას არ გაუკეთებია. ახლა კი სწორედ ჩვენ უნდა გადავწყვიტოთ – გავხდეთ ახალი ენერგეტიკული რევოლუციის შემოქმედნი, თუ მივყვეთ იმ გზას, რომელიც დასასრულისკენ მიგვიყვანს.
ერთი რამ უცვლელია – „მზის სხივის ბუდე“ ისევ აქ არის, მაგრამ ჩვენ უნდა ავირჩიოთ, თუ როგორ გამოვიყენებთ მას: როგორც ცივილიზაციის გადამრჩენელს თუ დამღუპველს.
ავტორი: ელენე შენგელია